نوشته‌ها

زندگینامه محقق حلی

به نام آفریننده عشق

 

ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید حلی (۶۰۲ – ۶۷۶ قمری)، مشهور به محقق حلی و محقق اول، فقیه، اصولی و شاعر شیعه در قرن هفتم بود.

 

ویژگی ها 

محقق حلی در سال ۶۰۲ قمری در شهر حله به دنیا آمد. ادبیات عرب را که زبان مادری‌اش بود به‌ خوبی فراگرفت و علوم هیئت، ریاضیات، منطق و کلام را به مقدار لازم تحصیل نمود. آنگاه فقه و اصول را نزد پدرش حسن بن یحیی و از محضر فقهای حله مانند محمد بن جعفر بن نما و سید فخار موسوی، شاگردان فقیه نامی ابن ادریس حلی تکمیل نمود. محقق حلی از گروه فقیهان شاعر است. اشعار او حاوی نکات اخلاقی، عرفانی، حکمت‌آمیز و به صورت مشاعره، مکاتبه و خطاب به پدر و دوستانش سروده است.

آیت الله موسی زنجانی فرمودند: فرزند مرحوم آقای حاج شیخ محمدتقی آملی به نام حاج آقا ضیاء اظهار داشت: به حلّه، سر قبر محقق حلی رفتیم و شب را در آنجا سکونت نمودیم؛ ولی کثرت کک یا ساس موجب ناراحتی ما شدند. من به سر قبر محقق رفتم و گفتم: ما را به مهمانی پذیرفتید، ولی کک‌ها یا ساس‌‌ها چنین و چنان می‌‌کنند. آنگاه دیدم مزاحمین رفتند.

 

از نظر فرهیختگان

علامه نوری می‌گوید: کشف کننده حقایق شریعت با ظریف ترین نکته‌هایی که تا کنون هیچ انس و جنی با آن‌ها انس و آشنایی نداشته است. او رئیس علما و فقیه حکما، آفتاب درخشان فضلا و ماه چهارده شبه (بدر) عرفا است‌‌. او وارث علوم پیشوایان معصوم (ع) و حجت‌های حق بر جهانیان می‌باشد و برافرازنده پرچم تحقیق بر جهانیان است. وقتی محقق گفته شد، هدف تنها اوست.

علامه حلی می‌گوید: امام علامه، یگانه عصر خویش و از همه دانشمندان تواناتر و آماده‌تر بود. وی برترین دانشمند زمان خود در فقه بود.

شیخ حسن صاحب معالم می‌گوید: اگر او را مقيد به زمان خودش نکنند بهتر است زیرا من در میام فقهای شیعه مانند او را ندیده‌ام‌.

سید حسن صدر می‌گوید: انگشت قلم، عاجز از بازشماری اوصاف اوست. او کتاب شرایع الاسلام دارد که به مثابه قرآنِ فقه است. کتب معروف النافع، المعتبر و المعارج در اصول فقه دارد و در علم کلام، رسالات و تالیفاتی دارد که در فهرست کتاب‌های مفصل آمده است و از مجلس عالی درس او بیش از ۴۰۰ مجتهدِ آگاه که شرح حال آنان در علم رجال آمده است، فارغ التحصیل گردیده‌اند و چنین موفقیتی تا کنون نصیب احدی نگردیده است.

ابن داود حلی می‌گوید: محقق یکتای عصر خویش و گویاترین اهل زمان و منطقی‌ترین آنان بود. فردی که حضور ذهنی سریع داشت.

شهید مطهری می‌گويد: در فقه، کسی را بر او مقدم نمی‌شمارند. در اصطلاح فقها، هرگاه «محقق» به طور مطلق گفته شود، مقصود همین شخص بزرگوار است.

 

اساتید

  • شمس الدین حسن بن یحیی حلی
  • محمد بن جعفر ابن نما
  • ابوالمکارم ابن زهره
  • ابوحامد نجم الاسلام محمد حلبی
  • فخار بن معد موسوی

 

شاگردان

  • علامه حلی
  • ابن داود حلی
  • ابن ربیب آدمی
  • فخرالمحققین
  • علی بن یوسف حلی
  • سید عبدالکریم بن احمد بن طاووس

 

آثار

  • شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام
  • مختصر النافع یا «النافع فی مختصر الشرایع»
  • معارج الاصول
  • نهج الوصول الی معرفة علم الاصول
  • الکهنة
  • المسلک
  • تلخیص الفهرست
  • نکت النهایه

 

عروج ملکوتی 

محقق حلی در تاریخ پنج شنبه ۱۳ ربیع‌الاول ۶۷۶ قمری در سن ۷۴ سالگی درگذشت و در حله دفن شد.