نوشته‌ها

زندگینامه حضرت معصومه (س)

 

به نام آفریننده عشق

 

فاطمه مشهور به حضرت معصومه(س) دختر امام کاظم(ع) و خواهر امام رضا(ع) است. او برترین دختر امام کاظم(ع) دانسته شده و گفته‌اند در میان فرزندان امام کاظم(ع)، پس از امام رضا(ع) کسی هم‌پای معصومه نیست.

 

به گفته ذبیح‌ الله محلاتی در کتاب ریاحین الشریعة، اطلاعات چندانی درباره زندگی حضرت معصومه(س) در دست نیست؛ از جمله تاریخ تولد و وفات، میزان عمر، اینکه چه زمانی از مدینه حرکت کرده و آیا پیش از شهادت امام رضا(ع) فوت کرده یا پس از آن، در تاریخ ثبت نشده است.

بانو حضرت فاطمه معصومه(س)، دختر حضرت امام کاظم(ع) و خواهر حضرت امام رضا(ع) است. شیخ مفید در کتاب الارشاد در میان دختران امام کاظم(ع) از دو دختر به نام‌های فاطمهٔ کبرا و فاطمهٔ صغرا نام برده، اما مشخص نکرده کدام‌ یک حضرت معصومه هستند.

در منابع قدیمی شیعه، تاریخ ولادت و وفات فاطمه معصومه بیان نشده است. به‌گفته رضا استادی، نخستین کتابی که در آن، تاریخی ذکر شده است، نورالآفاق نوشته جواد شاه‌عبدالعظیمی است که در سال ۱۳۴۴ق منتشر شد. در این کتاب، تاریخ ولادت حضرت معصومه(س) ۱ ذی‌القعده سال ۱۷۳ق و تاریخ وفات او ۱۰ ربیع‌الثانی سال ۲۰۱ق ذکر شده و از آن کتاب به دیگر کتاب‎ها راه‌ یافته است.

به نوشته کتاب ریاحین الشریعة، معلوم نیست که حضرت معصومه(س) ازدواج کرده است یا نه و اینکه فرزند داشته است یا خیر؛ البته مشهور است که حضرت معصومه(س) هرگز ازدواج نکرده است و دلایلی هم برای ازدواج‌ نکردن وی ذکر شده است؛ ازجمله گفته‌اند: او به این جهت که همتایی برایش پیدا نشد، ازدواج نکرد.

برپایه کتاب تاریخ قم، حضرت معصومه در سال ۲۰۱ قمری برای دیدار برادرش امام رضا(ع) از مدینه راهی ایران شد. بر اساس نقلی که باقرشریف قَرَشی تاریخ‌پژوه شیعه، از کتاب «جوهرة الکلام فی مدح السادة الاعلام» آورده، دلیل مسافرت حضرت معصومه(س) به ایران نامه‌ای بود که امام رضا(ع) برای وی فرستاده بود و در آن از او خواسته بود به نزدش در خراسان برود.

امام رضا(ع) در آن زمان ولی‌عهد مأمون، خلیفه عباسی، بود و در خراسان سکونت داشت. حضرت معصومه در میان راه بیمار شد و درگذشت. به باور سید جعفر مرتضی عاملی، حضرت معصومه(س) در ساوه مسموم و شهید شده است.

 

معجزات و کرامات

علمای شیعه جایگاه والایی برای فاطمه معصومه قائل‌اند و روایاتی درخصوص منزلت او و اهمیت زیارتش نقل می‌کنند. علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار به حدیثی از امام صادق(ع) پرداخته که طبق آن، شیعیان با شفاعت حضرت معصومه(س) به بهشت وارد می‌شوند. برپایه روایاتی که از امام صادق(ع)، امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) نقل شده است، بهشت، پاداش کسی است که فاطمه دختر امام كاظم(ع) را زیارت کند؛ البته در برخی روایات، پاداش‌ بهشت برای کسی دانسته شده که او را با معرفت و شناخت زیارت کند.

علامه مجلسی در کتاب‌های زادالمعاد، بحارالانوار و تحفةالزائر، زیارتنامه‌ای به نقل از امام رضا(ع) برای فاطمه معصومه آورده است. گفته‌اند حضرت زهرا(س) و حضرت معصومه تنها زنانی‌اند که زیارتنامه مأثور (زیارت‌نامه‌ای که سند آن به معصوم می‌رسد) دارند.

 

عروج ملکوتی

حضرت معصومه در قم در خانه شخصی به نام موسی بن خزرج اشعری ساکن شد و پس از ۱۷ روز درگذشت. جنازه او را در قبرستانی به نام بابِلان (حرم کنونی در قم) دفن کردند. بر مدفن فاطمه معصومه در قم، ابتدا سایبان و سپس قُبّه‌ای بنا کردند. این مدفن به‌ تدریج به‌ اندازه‌ای گسترش یافت که امروزه بعد از آستان قدس رضوی، باشکوه‌ ترین و مشهورترین آرامگاه ایران است.