زندگینامه سیده نصرت امین

به نام آفریننده عشق

سیده نصرت بیگم امین (۱۲۷۴ – ۱۳۶۲ شمسی) معروف به بانو امین، صاحب تفسیر مخزن العرفان، فقیه، عارف و مفسر شیعی است. او آثار متعددش را با نام بانوی ایرانی منتشر کرده است.

ویژگی ها

بانو امین در سال ۱۳۱۲ قمری، مطابق با ۳۰ خرداد ۱۲۷۴ شمسی، در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه در اصفهان متولد شد. بانو امین سواد آموزی را از پنج سالگی در مکتب خانه آغاز کرد و از یازده سالگی به آموختن زبان عربی مشغول شد. او در بیست سالگی تحصیل علوم دینی و صرف و نحو را به طور جدی آغاز کرد و از محضر اساتید مجتهدی که به منزلش می‌آمدند بهره گرفت. او از ابوالقاسم زفره‌ای و علی اصغر شریف، مقدمات را آموخت و در ۳۲ سالگی به فراگیری فقه، اصول و حکمت نزد سید علی نجف آبادی پرداخت. بیشتر تحصیلات بانو در محضر او انجام گرفت.

بانو امین در سال ۱۳۵۴ قمری در ۴۲ سالگی و پس از ۲۳ سال تلاش مداوم و پیگیر در آموختن علوم عقلی و نقلی، اولین اجازه اجتهاد و اجازه روایت را از محمد کاظم شیرازی و عبدالکریم حائری یزدی دریافت کرد. این اولین اجازهٔ رسمی اجتهاد و روایت است که به یک زن داده شده و در محافل علمی و فقهی از آن سخن رفته است. مرتضی مطهری در بیان ماجرای دیدار خود با بانو امین می‌گوید: «از بانو مجتهدۀ امین سؤالی کردم و وقتی او شروع به پاسخگویی کرد، دیدم که من باید دست و پای خودم را جمع کنم.» از شاگردان بانو امین می‌توان به زینت‌السادات همایونی، عفت‌الزمان امین، ربابه الهی و بتول غازی اشاره کرد. وی در کتاب نفحات الرحمانیه، مکاشفاتی از خود نقل کرده است. بانو در این کتاب از الهاماتی که از سی سالگی بر قلب وی وارد شده، سخن به میان آورده است. شخصیت‌های دینی و شاگردانش نیز از حالات عرفانی و کرامات او سخن به میان آورده‌اند.

بانو امین می‌گفت: هر وقت حضرت عزرائیل (ع) برای گرفتن جان کسی وارد محله ما می‌شوند، من متوجه حضور ایشان می‌شوم و می‌دانم که به کدام خانه می‌خواهند بروند و جان چه کسی را می‌خواهند بگیرند! استاد صفوی قمی از بانو امین پرسید: «بانو! شما چگونه به این مرتبه رسیدید و اینگونه اسرار برای شما مکشوف می‌شود؟» بانو امین گفت: «من در اثر انس با قرآن به این مرتبه رسیده‌ام و هرچه بیشتر به قرآن می‌پردازم و غرق در آیات الهی می‌شوم، این حالت بیشتر به من دست می‌دهد و حجاب‌ها برایم کنار می‌رود.»

یکی از مکاشفات بانو امین، دیدار نبی اکرم (ص) بود که می‌گوید: «پیامبر(ص) را در مکاشفه‌ای دیدم و از ایشان خواستم حضرت علی (ع) را به من نشان بدهد که در این هنگام حضرت علی (ع) از درب دیگری وارد شد.» علامه طباطبایی در سال ۱۳۵۶ با همسر خویش به اصفهان آمده و در منزل مرحوم آقای منصور زاده بودند و ایشان برای دیدار بانو امین اظهار علاقه و ارادت می‌کردند. آقای جواد امین که از بستگان بانوی ایرانی بود، زمینه ملاقات این دو بزرگوار را فراهم کرد. در این دیدار علاوه بر مرحوم علامه و همسرشان، شیخ رضا ناطق که از وعاظ مشهور اصفهان هستند و بنده نیز حضور داشتم.

به منزل بانو که وارد شدیم، ایشان با متانت و وقار خاصی در حالی که بسیار محجبه بودند ما را پذیرفتند. دقایق، یکی پس از دیگری می گذشت و علامه و بانو در کمال سکوت نشسته بودند. آقای ناطق به بنده گفتند: چنین مجلسی که دو مفسر و فیلسوف در آن حضور دارند حیف است با سکوت طی شود. شما سؤالی بپرسید تا باب سخن گشوده شود و ما از محضر این دو بزرگوار استفاده کنیم. بنده از مرحوم علامه در مورد «مخلصین» سؤال کردم که چه کسانی هستند و چرا قرآن کریم آنان را از دیگران استثنا کرده است؟ حضرت علامه فرمود: بندگان مخلص بر حسب اعمالشان جزا داده نمی‌شوند از این رو حساب آنها از سایرین کاملا جدا بوده و شیطان هم در برابر آن‌ها بیچاره است.

پرسیدم: چگونه می‌توان به این درجه رسید و مخلص شد؟ فرمودند: همیشه باید به یاد خدا باشید، «فاذکرونی اذکرکم.» برای خلاصی از هر وسوسه شیطانی و گمراهی، خدای تعالی را یاد کنید. گفتم: بهترین اذکار چیست؟ مرحوم علامه  و بانوی ایرانی به یکدیگر نگریسته و سپس فرمودند: لا اله الا الله از بهترین اذکار است. از قلب سلیم پرسیدم که در سوره شعرا به آن اشاره شده است. بانو فرمودند: قلب سلیم، قلبٌ لا یکون فیه الا الله: قلب سلیم، قلبی است که در آن غیر خدا نباشد و مخلصین هم دارای قلب سلیم هستند. پرسیدم: آیا امکان دارد کاری کنیم که حجاب‌ها کنار رود و به کشف و شهود نائل شویم؟ فرمودند: بله حتما می‌شود: «و کذلک نری ابراهیم ملکوت السموات و الارض لیکون من الموقنین.»

خانم قاضی یکی از شاگردان بانو امین در رابطه با سلوک بانو تعریف می‌کردند: در سال‌هایی که ایشان در نقاهت بودند، یک بار از منزل ایشان تماس گرفتند که برای ملاقات بانو به منزل ایشان بیایید. به دیدن بانو که رفتم بانو گفتند ۷ بار سوره حمد را برای شفایم بخوان و من شروع کردم به خواندن سوره حمد که دیدم درختان حیاط خانه ایشان هم با من سوره حمد تلاوت می‌کنند. پس از پایان تلاوت، جریان را برای بانو تعریف کردم؛ ایشان گفتند: تازه به یکی از رموز جهان هستی وقوف پیدا کرده‌ای.

از منظر فرهیختگان

شیخ محمدرضا نجفی می‌گوید: سیده دانشمند و شریف، گوهر گران‌قدر مستور، میوه درختی که اصلش ثابت و شاخه‌هایش در آسمان است، گل سرسبد باغ فرزندان زهرای اطهر، صاحب مفاخر و مناقب، بزرگ بانوی خاندان ابی‌طالب که راه آبا و اجداد گرامی اش را پیروی کرده و مکارم اخلاق و بزرگواری‌‌ها را در خود جمع نموده، بانوی فرزانه، حکیم، عارف کامل، صاحب فضایل، سیده مشایخ، بانوی گران‌قدر واصل به رحمت الهی…

محمدتقی جعفری می‌گوید: نظر به مقامات عالیه روحی که این بانوی ایرانی در آن موفق شده‌اند، باید ایشان را از گروه نخبه‌ای از دانشمندان به شمار آورد که به اضافۀ فراگرفتن دانش، به تولد جدید زندگی نائل می‌شوند. با توجه به آثار علمی که از خانم امین در دسترس ما قرار گرفته است، به طور قطع می‌توان ایشان را یکی از علمای برجستۀ عالم تشیع معرفی نمود.

میرزا آقا اصطهباناتی می‌گوید: بانوی گرامی، شریف، اصیل، عالم عامل، جامع علوم عقلی و نقلی، گوهر روزگار و حجت زنان زمان…

سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی می‌گوید: وی یگانهٔ روزگار در آن زمان و حجت زنان عصرش بود.

آیت الله محمد امامی کاشانی در مراسم بزرگداشت هفتمین روز رحلت ایشان که در مدرسه عالی شهید مطهری بر گزار شد، چنین گفت: هدف از برگزاری این مراسم، ارج نهادن به مقام پرفضیلت بانویی است که در جامعه اسلامی ما، تا کنون زنی از لحاظ اسلامی و دینی به پای او نرسیده است.

آثار

• مخزن العرفان در تفسیر قرآن
• مخزن اللئالی
• سیر و سلوک در روش اولیاء طریق سیر سعداء
• معاد یا آخرین سیر بشر
• روش خوشبختی و توصیه به خواهران ایمانی

عروج ملکوتی

بانو امین در تاریخ دوشنبه ۲۳ خرداد ۱۳۶۲ شمسی، در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد به خاک سپرده شد.