بایگانی دسته ی عرفان

 

به نام آفریننده عشق

 

سید حسین یعقوبی قائنی (زادهٔ ۱۳۰۳ شمسی قائن ، درگذشت ۲۰ بهمن ۱۳۹۶ شمسی) مجتهد و عارف معاصر که در اوایل جوانی با عارف سید علی قاضی دیدار داشته و شاگرد دو عارف یعنی محمدجواد انصاری همدانی و سید جمال‌الدین گلپایگانی بوده‌است. از وی به عنوان آخرین شاگرد بازمانده از عارف سید علی قاضی یاد می‌شود. منزل وی نیز در مشهد بود.

 

اساتید

سید علی قاضی

محمدجواد انصاری

سید جمال‌الدین گلپایگانی

سید رضا بهاءالدینی

محمدهادی میلانی

 

ویژگی ها

سید حسین یعقوبی درباره خود می گوید:

حقیر از طفولیت بسیار اهل عشق و محبت بودم و نیز نسبت به ائمه ی معصومین علیهم السلام علاقه ی زیادی در قلبم مکتوم بود که گاهی ظهور می کرد. گاهی در بیابان ها در جای خلوت به انتظار ظهور گریه می کردم. نسبت به پول و ثروت و دنیا بی علاقه بودم و اصلا برای آینده فکر نمی کردم. نسبت به قیامت و عوالم آخرت هم به خداوند متعال خوش بین بوده و می گفتم: خداوند مرا به جهنم نخواهد فرستاد و مضمون این فراز از دعای کمیل «و لأبکین علیک بکاء الفاقدین و لأنادینک أین کنت یا ولی المؤمنین» که در آن وقت اصلا از آن اطلاعی نداشتم، بیانگر حال درونی ام بود.

پس از فوت مادر چندین مرتبه از قائن به مشهد رفتم. آخرین بار مدتی در آنجا مانده، سپس عازم تهران شدم. در آن وقت تقریبا پانزده سال داشتم. پس از گذشت حدود دو سال به ذهنم آمد که از قائن و اقوام خود دیدن کنم، لذا رهسپار قائن شدم. این سفر برایم سفر با خیر و برکتی بود چون کاملا باعث تنبه حقیر شد و سرعت گذشت عمر را برایم ممثل کرد. زیرا همین که وارد قائن شدم افراد هم سن خود را می دیدم که قیافه های شان عوض شده، به صورت مرد به نظر می رسیدند و اشخاص کامل را می دیدم که موی سر و صورت شان سفید شده است. در اثر این ملاقات ها حالت عجیبی پیدا کرده، حالم دگرگون شد و نسبت به زندگی دنیا بی میل شدم اما نمی دانستم تکلیف چیست و چه باید کرد.

به فکرم رسید اگر به وضع عادی بخواهم ترقی کنم و با سعی خود پیشرفت نمایم، عمری طویل لازم دارد و چون فطرتا عقیده ی خوب و محکمی به ائمه ی اطهار علیهم السلام داشتم، با خود گفتم: عریضه ای بنویسم و از آنها کمک بخواهم تا راه برایم روشن شود. لذا با زعفران عریضه ای نوشته، به مشهد فرستادم تا آن را در مرقد مطهر حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام بیندازند. مضمون آن عریضه تا آنجا که در خاطرم هست چنین بود: یا علی بن موسی، به هر کجا و هر شغلی که دوست دارید فقیر را موفق فرمائید.

پس از آنکه عریضه را به ارض اقدس طوس فرستادم و چند روزی از این قضیه گذشت، در خود انقلاب عجیبی می دیدم و گاهی گویا کسی با من حرف می زد و می گفت: خوب، فرض کن حالا ما تو را به بالاترین مقامات عالم دنیا رساندیم، فکر کن ببین انسان در این عالم چند سال زیست می کند، الآن هفده سال از عمرت گذشته، آیا بعد از رسیدن به مقامات خیالی، چند سال دیگر زندگی خواهی کرد و چه استفاده ای خواهی برد ؟ در حال ریاست با چه مسئولیت ها و خوف و خطرهایی مواجه می شوی ؟ بعد از آن نیز خواهی نخواهی چنان که بالحس می بینی، خواهی مرد! آیا این ریاست در قبر به درد تو می خورد و در آنجا ضرری را از تو دفع خواهد کرد ؟ البته جواب پس از تأمل منفی بود.

سر انجام تصمیم گرفتم خود را به کنار قبر مظلوم کربلا برسانم و آن بزرگوار را نزد خدای خود شفیع قرار دهم تا خدا، بنده را بیامرزد و پس از آن از این عالم ببرد! و دیگر هیچ آرزوی دنیوی در نظر نداشتم. حتی مسئله ی طلبه شدن هم در فکرم نبود. فقط می گفتم: اگر قرار است زنده باشم هر شغل و هر محلی که خدا و رسولش دوست دارند، از لطف و مرحمت، بنده را رهنمون شده، برایم مقدور فرمایند. با قلبی صاف و دلی امیدوار به درگاه بی نیاز دست بلند نموده، عرض کردم : خدایا تکلیفم چیست و چه باید کرد ؟ بلا فاصله در دلم جواب آمد : از راه اهواز به سمت کربلا برو. این جواب که خالی از صوت بود چنان در دلم جای گرفت که تصمیم صد در صد بر امتثالش گرفته، از جای حرکت کردم.

در سامرا بنابر پیشنهاد حجت الاسلام آقای سید کاظم مرعشی وکیل آیت الله آقای سید ابوالحسن اصفهانی رحمت الله علیه و توسط ایشان در کسوت روحانیت وارد مدرسه ی میرزای بزرگ شده و در همان ماه شعبان مشغول تحصیل گشتم. در خلال درس خواندن توجهم به اصلاح امر آخرت بود و چنان یاد مرگ در وجودم قوی شده بود که هر آنی از آنات عمر را غنیمت دانسته، در راهی که برای آخرت نافع باشد صرف می کردم و همواره مترصد آمدن ملک الموت بودم و می گفتم: تا نیامده برخیزم کاری انجام دهم!

تقریبا حدود چهار ماه در جوار موالیان خود در شهر سامرا به سر برده، از خوان نعمت های صوری و معنوی آن پیشوایان دین و شفعای روز واپسین برخوردار بودم و در خلال این مدت با بعضی از اخیار ملاقات حاصل شد و از الطاف و عنایاتی که خداوند به آنها فرموده بود، بهره مند گردیدم. سر انجام در دهه ی عرفه که بهترین ایام زیارت امام حسین علیه السلام است بعد از آن همه اشتیاق و انتظار، توفیق زیارت آن سرور مظلومان شامل حال این بی بضاعت گردید. هنگامی که وارد آن میعادگاه مشتاقان و عشاق الهی و واصلان عشق سرمدی شدم گویا امام علیه السلام را با بدن پاره پاره و مجروح در مقابل خود می دیدم، به طوری که حتی درخواست آمرزش گناهان از نظرم محو شد. تا اینکه پس از چند روز گویا حکمت چنین بود که قدری التفات حقیر از مسأله شهادت آن بزرگوار منصرف شود تا بتوانم عرض حاجت نمایم. لذا اسباب غفلت فراهم شد گر چه باطن این غفلت نیز عین صلاح بود.

تا اینکه پس از چندی جناب آقای نجابت از نجف به کربلا مشرف شده، ملاقاتی با ایشان حاصل گردید. پس از ملاقات با رفیق شفیق جناب آقای نجابت به حرم مطهر حضرت اباعبدالله علیه السلام مشرف شدم و در آن محل استجابت دعا به غوث زمان و کهف انام و خلیفه ی رحمان، امام انس و جان، ملجأ درماندگان و پناه مستضعفان و قاصم جباران و نابود کننده ی جهل و کافران، مهدی صاحب زمان علیه صلوات الله الملک المنان متوسل شده، با عبارات ساده و عامیانه چنین عرض کردم : آقا! امام زمان! من می دانم که شما زنده اید، صدایم را می شنوید و می توانید جواب بدهید، به من بفهمانید که آیا باید مانند سایر طلاب فقط درس بخوانم یا هدف و راه دیگری نیز هست و چنانچه راهی دیگر هست بنده را هدایت فرمایید.

همان شب در عالم رویا دیدم که در میهمان خانه ی بزرگی ایستاده و آقای نجابت هم سمت راست حقیر می باشد و سیدی به طرف ما آمده، خطاب به آقای نجابت کرده، فرمود: آشیخ چه طوری؟ ایشان گفت: الحمدالله بد نیستم. آن سید فرمود: ما که بیست و چهار ساعت با مولا خوشیم! و بعد نگاهی به حقیر افکنده، به وی فرمودند: ایشان را مواظب باش.

پس از ملاقات با آقای نجابت، خواب خود را نقل کرده، نشانه هایی را که از آن سید در نظر داشتم بیان نمودم. و با اینکه قبلا او را ندیده و اسمی از ایشان نشنیده بودم فرمود: کسی که شما او را در خواب دیده اید عارف بزرگوار جناب آیت الله حاج میرزا علی آقا قاضی هستند. پس از چندی به نجف اشرف مشرف شده و زیارت آن مرد بزرگ همان روز نصیب گردید. در وقت ملاقات نسبت به آن عالم ربانی حالاتی به من دست داد و متوجه شدم مانند چنین سیدی تا کنون ندیده ام.

آن طور که در نظرم مانده چند ماهی در دوری از استاد محبوب به سر بردم و در این ایام با صدیق شفیق جناب آقای نجابت رحمت الله علیه برادری و انس و صداقت برقرار بود. هر روزی که می گذشت اشتیاق به ملاقات استاد بیشتر می شد. تا اینکه کم کم سوزش دوری به جان رسیده، حقیر و آقای نجابت را تقریبا بی طاقت کرد. لوازم زندگی را فروخته و با خانواده به سمت ایران حرکت کردیم و خوشبختانه خدای متعال همراهان خوبی همچون آقای نجابت و آقای میرزا حسن شیرازی نصیب فرموده بود.

تا مرز ایران و عراق آمده، سپس از بی راهه و از طریق کوهستان ها با پای پیاده خود را به خاک ایران رساندیم. اما این پیاده روی ها چه لذتی داشت! کسی می فهمد که لذت عشق را چشیده باشد، شبی که وارد همدان شدیم گویا آن شب از شب های دنیا نبود. در حالی که در انتظار صبح بودم تا خود را به استاد محبوب برسانم از تمام همدان بوی بهشت استشمام می نمودم. بالاخره صبح روز بعد به اتفاق جناب آقای نجابت منزل مقصود را پیدا کرده، به زیارت آن عارف مجذوب نائل گردیدم.

من طی مدتی حالی با عنایت حضرت سید الشهداء علیه السلام نصیبم شد و در اثر آن، نور یقین در دلم افاضه شد و محبت فوق العاده ای پیدا کردم و آتش فراق و دوری از جوار حق تعالی در من شعله ور گشت و چنان سوزی در من پیدا شد که با هیچ لسانی نمی توان وصف نمود. بالاخره پس از ابتلائات فراوان و فیوضات و عنایات فوق العاده و بی نظیر و بعد از شور با جناب استاد قدس سره با خانواده از قم به قصد کربلا حرکت کردیم.

در کربلا هر روز به حرم می رفتم و آنجا بسیار مأنوس می شدم و به خصوص وقتی گریه می کردم بسیار لذت می بردم. در ضمن، آن قدر عنایات و الطاف زیاد بود که هر چه درخواست می کردم بی جواب نمی ماند. در کنار اشتغال به عبادات و توسلات و کوشش برای امر آخرت، با جدیت تمام به درس و مباحثه مشغول بودم. همچنین خدای متعال نوری مرحمت کرده بود که بدون دقت در سند روایات و بدون مراجعه به کتب رجال، به محض اینکه روایتی را می دیدم متوجه می شدم که آیا از ائمه صادر شده یا نه. برای امر معاش نیز روزانه دوازده شبانه روز نماز استیجاری می خواندم.

در نجف اشرف چنانکه شرح داده ام زمینه ی ارتباط با آیت الله جناب سید جمال الدین گلپایگانی و آیت الله جناب سید محمد هادی میلانی فراهم گردید. همچنین با عنایت حضرت خضر علیه السلام توحید افعالی به این بی بضاعت افاضه گردید. پس از مدتی عازم سامرا شدم. در سامرا بسیار غریب بودم و با هیچ کس نمی توانستم انس بگیرم و از این جهت خیلی ناراحت بودم تا اینکه یک روز در حرم عسکریین علیهم السلام از خدای متعال درخواست کردم که یک کمک روحی و یا یک رفیق و برادر روحانی نصیبم گرداند. و همان روز توفیق ملاقات با پیر مردی منور و با وقار یعنی آیت الله آقای حاج میرزا علی آقا شیرازی اعلی الله مقامه الشریف به برکت مرقد شریف عسکریین نصیبم شد.

یکی از فیوضات بسیار عظیمی که به برکت آن ملجأ اولیا به این بنده بی بضاعت شد از این قرار بود: شب در رکعت وتر بودم که دیدم اطرافم دارد روشن می شود و گویا می خواهم بمیرم! مرتب اطرافم روشن تر می شد. ترس عجیبی مرا فرا گرفته بود. ناگهان متوجه شدم که دارم از بدنم بیرون می روم. اما این بار با دفعه ی قبل که در کربلا پیش آمده بود بسیار متفاوت بود. زیرا این بار صورتی در کار نبود. خود را بدون صورت و ماده می یافتم. حدود بیست و شش سال از عمرم گذشته بود که از سامرا به کربلا بازگشتم. در کربلا نیز خاطرات فراوانی به وقوع پیوست تا اینکه پس از مقدماتی به کاظمین آمده و از آنجا به مقصد ایران حرکت کردیم.

سید حسین یعقوبی می گوید: یک روز در حرم عسکریین نشسته و مشغول خواندن قرآن بودم. حرم بسیار خلوت بود. چهار یا پنج نفر آنجا بودند که هر کدام مشغول کاری بودند. هنگام قرائت قرآن به آیه‌ی «ام لم یعرفوا رسولهم فهم له منکرون» رسیدم. ناگهان کسی از درون به من گفت: نگاه کن! آیا رسولت را نمی‌شناسی؟ همین‌ که سرم را بلند کردم حالتی به من دست داد که تمام آن چند نفری را که در حرم بودند به صورت امام زمان (عج) می‌دیدم. یعنی هر یک از آنها به منزله‌ آیینه‌ای شده بود که در آن یک حقيقت (حقیقت امام عصر) ظاهر بود. عجیب این است که در عين حالی که «شخص» هر کدام را می‌دیدم؛ آن حقیقت واحد را نیز در آنها مشاهده می‌کردم. گویی هم آینه را می‌دیدم و هم حقیقتی را که در آينه ظاهر شده بود!

آقای موسوی مطلق می گوید: روزی با دو تا از رفقا به محضر آیت الله یعقوبی مشرف شدیم و آن دو رفیق، درخواست تقویت حافظه و دفع دشمن از آقای یعقوبی داشتند. هنگام ملاقات، بدون اینکه درخواست خود را از آقای یعقوبی بخواهند، ایشان دو دستور به آنان می دهد که یکی از آنها برای تقویت حافظه و دیگری برای دفع دشمن بود.

آیت الله یعقوبی می گفت: در ایامی که با یکی از رفقا رفت و آمد داشتیم، روزی صحبت از علم ضمیر به میان آمد. وی پرسید: اگر من شخصی را در نظر بیاورم شما می‌توانید بگویید چه کسی است؟ گفتم: بلی. او شخصی را در نظر خود آورد. حقیر دیدم کسی که او در نظر آورده است امام زمان علیه السلام می‌باشند. لکن چون دأبم بر احتیاط بود و باید مصلحت او را هم در نظر می‌گرفتم، به نحو تردید گفتم: این شخص یا امام زمان است و یا کسی است که بین او و امام فاصله‌ای نمی‌ باشد.

سید حسین یعقوبی در مورد اینکه آیا آقا امام زمان عجل الله فرجه را هر کسی ببیند می شناسد یا خیر با فردی به نام آقا ماشالله صحبت می کرد و می گفت: روشن است، تا خود آن بزرگوار نخواهند کسی نمی‌تواند آن حضرت را بشناسد.  این مطلب برای آقا ماشالله که خود را اهل معنا نیز می‌دانست ثقیل آمد. گفتم: این چیز مهمی نیست من هم می‌توانم این کار را انجام دهم. گفت: امتحان می‌ کنیم. گفتم: مرا خوب ببین و از این ساعت آماده باش و بدان که مرا خواهی دید و سلام هم می‌کنی اما نمی‌ شناسی.

چند روز بعد همراه شخصی از کوچه‌ نسبتا باریکی که به مدرسه‌ حجتیه‌ قم منتهی می‌ شد عبور می‌ کردم. از دور آقا ماشاالله را با یکی دو نفر دیگر که از مدرسه بیرون می‌آمدند دیدم. به آن شخصی که همراهم بود، گفتم: با من حرف نزن و توجهت به من نباشد؛ زیرا این توجه به او امکان می‌داد که از طریق وی متوجه من گردد. آقا ماشاالله نگاهش به ما بود و به طرف ما نزدیک می‌شد. وقتی به هم رسیدیم سلام کرد و بدون اينکه متوجه من شود از کنارم گذشت. هنگامی که چند قدم رد شد او را صدا زده و گفتم: آقا ماشاالله! آن مطلبی که می‌ گفتم همین است! ناگهان متوجه شد و گفت: نه، اين را قبول ندارم، من حواسم جمع نبود. پرسیدم: آیا مرا دیدی یا نه؟ گفت: بلی. گفتم: همین طور می‌شود که انسان می‌ بیند و نمی‌ شناسد.

سید حسین یعقوبی می گوید: یک روز برای زیارت به قبرستان بقیع مشرف شدم و در مقابل قبور ائمه اطهار علیهم السلام نشسته و مشغول زیارت شدم. آن روز حال بسیار خوبی پیدا کرده و می‌دیدم که گویا از قبور مطهر آن چهار امام معصوم و مظلوم نوری می‌ درخشد و به آسمان متصاعد است. من محو آن نور شده و با آنان مأنوس شده بودم. در اين هنگام عربی که نعلین خود را زیر بغل گذاشته و پیراهن عربی به تن و چفیه و عقال بر سر داشت از دور توجه مرا به خود جلب کرد.

نگرانی و اضطراب از سیمایش آشکار بود و وصف «المرتقب الخائف» را در ذهن تداعی می‌ نمود. رنگ چهره‌اش گندم‌ گون و مانند کسانی بود که در بیابان‌ ها گشته باشند، اندکی آفتاب زده شده بود. چشم‌های عجیبی داشت و همین طور که در حدقه می‌ گردید گویا عالمی در آن می‌ چرخید. گاهی به آسمان و گاهی به زمین نگاه می‌ کرد. قامتش معتدل و از افراد معمولی کمی بلندتر بود. قیافه‌ بسیار فوق‌العاده‌ای داشت. (این شخص به احتمال بسیار حضرت مهدی عجل الله فرجه بوده است.)

آیت الله یعقوبی می گوید: وقتی قضیه ای که در حرم عسکریین به این حقیر عنایت شد درک همین معنا بود که وقتی آن را برای آیت الله میلانی نقل کردم ایشان فرمود: «من تا کنون تجرد از صورت را برای بشر غیر ممکن می‌دانستم، اما چون شما را صادق می‌دانم قبول می‌ کنم که تجرد از صورت هم ممکن است».

آیت الله یعقوبی می گوید: یکبار در بیابان می‌ خواستم نماز مغرب بخوانم ناگهان حالت جذبه‌ای مرا گرفت؛ به طوری که نمی‌ توانستم تکبیر بگویم. گاهی بی‌اختیار می‌خندیدم و گاهی گریه می‌کردم. گاهی سرور و بهجت و حالت سکر پیدا می‌ کردم و خلاصه وضع عجیبی بود که به مراتب برتر و بالاتر از تمام گنج‌های دنیاست و اگر اربعین‌ ها زحمت کشیده شود معلوم نیست چنین حالی نصیب انسان گردد.

شبی قبل از خواب چند مرتبه ذکری را می گفتم. در عالم رویا تمام عوالم سیر و سلوک از جمله کیفیت سیر به سوی حقیقت را به من نشان دادند. برخلاف آنچه تصور می‌ شود که سیر انسان به طرف بالاست، جهت این حرکت را از بیرون به درون و از ظاهر به باطن می‌دیدم. و هر چه به مقصد نزدیک‌ تر می‌شدم با عالم وسیع‌ تری مواجه می‌ گشتم. برای ترقی از عالمی به عالم دیگر باید ذکر خاصی را گفته و امتحانی می‌ دادیم و مادامی که ذکر مخصوص آن عالم را نگفته و امتحان آن را پشت سر نمی‌ گذاشتيم، به عالم بعدی راه پیدا نمی‌ کردیم.

بنده ذکر هر عالمی را گفته و امتحانش را دادم و با گفتن ذکر آخرین منزل که صلوات بر محمد و آل محمد عليهم السلام بود و پشت سر گذاشتن امتحان آن عوالم سیر به پایان رسید. آنگاه وارد عالمی شدم که از مکان خالی بود و جز بهجت، صفا و نور محض چیزی یافت نمی‌ شد. فهمیدم که منزل آقای انصاری نیز در همان عالم است. با خود گفتم: بروم از ایشان احوالی بپرسم. در آن هنگام دو نفر روحانی را دیدم که با اشاره به من، یکی به دیگری می‌ گفت: کار ایشان یک گیر دیگری نیز دارد که به حضرت اباعبدالله ارجاع می‌ شود. وقتی اين را شنیدم با توجه به الطاف و عنایاتی که از آن حضرت دیده بودم با خود گفتم: پس من باکی ندارم، کار من تمام است! سپس با خوشحالی خدمت آقای انصاری رفتم و از خواب بیدار شدم.

آیت الله یعقوبی می گوید: مدتی پسرم مریض شد و مرتب بیماری او شدت می‌ گرفت. پولی هم نداشتم که او را معالجه کنم. عصر یک روز جمعه مادرش از خانه بیرون رفته بود که ناگهان پسرم حالش دگرگون شد و گویا از دنیا رفت! مضطرب شدم و عجیب دلم شکست. گفتم: خدایا! حالا جواب مادرش را چه بگویم؟ در آن‌ وقت ربطم بسیار قوی بود و حال خوبی داشتم. عرض کردم: خدایا! حالا روحش را باز گردان تا مادرش او را زنده ببیند، بعد از آن خودت می‌ دانی. همین که مادرش آمد چشم‌ هایش را باز کرد اما گویا روح او با نخی به روح من وصل شده و بین زمین و آسمان معلق بود.

حدیث کساء می‌خواندم و اشک می‌ ريختم. رحمت عجیبی مرا احاطه کرده بود و از طرف مرقد مطهر امیر المومنین علیه السلام اشاره می‌ شد که راضی شوم بمیرد، لکن نمی‌توانستم راضی شوم.  در اين هنگام آقای سید عبدالله فاطمی که گویا در کشف چیزی دیده بود به منزل ما آمد و گفت: فرزندت را این‌ قدر اذیت نکن! چرا نمی‌ گذاری او را ببرند؟ اين را گفت و رفت. من هم گفتم: خدایا! راضی شدم. بلافاصله گویا کسی آن نخ را قیچی کرد و محمد از دنیا رفت.

سید حسین یعقوبی هنگام مباحثه یا آیت الله میلانی می گفت: بنده این توانایی را به دست آورده‌ام که اگر کلمات علما و ادله‌ احکام در اختیار من گذاشته شود، تکلیف خود را از آنها می‌فهمم. ایشان فرمود: امتحان می‌کنيم. سپس یک فرع از فروغ حج را مطرح کرده؛ روایاتش را خواند و فرمود: شما از اینها چه می‌ فهمید؟ همان طور که قبلا هم اشاره کردم بنده حالی داشتم که وقتی روایتی را می‌خواندم آن صاحب حدیث را با آن می‌دیدم و گویا نوری در قلبم روشن می‌شد و معنای واقعی روایت و مقصود امام را می‌ فهمیدم.

به محض اینکه روایات را قرائت نمود، حکمی را که از آنها فهمیده می‌ شد خدمت ایشان عرضه داشتم. فرمود: این حکم بر خلاف قول مشهور است. گفتم: آیا شما احتمال می‌دهید که دلیل قول مشهور روایت دیگری باشد؟ پاسخ داد: خیر. من تحقیق کرده‌ام و می‌دانم که دلیل مشهور نیز همین روایات است. عرض کردم: در این صورت قول مشهور برای خودشان حجت است. ایشان فرمود: مخفی نباشد که من هم سی سال است آن چیزی را که شما از این روایات می‌فهمید استنباط کرده‌ام، لکن چون بر خلاف مشهور است جرأت نکرده‌ام به آن فتوا دهم.

 

از منظر فرهیختگان

• عبدالقائم شوشتری از عرفای معاصر؛ وی را به عنوان «یکی از بزرگ مردان دفاع از شعائر ایمان و عارف بزرگوار» می شناسد.
• سید ابوالحسن مهدوی عضو مجلس خبرگان رهبری وی را با عنوان «عالم ربانی و فقیه وارسته» می شناسد.

 

شاگردان

• محی الدین حائری شیرازی (که سابقه آشنایی ۵۰ ساله با وی داشته‌است.)
• علی صیاد شیرازی
• عبدالقائم شوشتری (که بنا به گفته خود از طریق محیی الدین حائری شیرازی با وی آشنا شد)
• سید عباس موسوی مطلق
• صادق آهنگران

 

عروج ملکوتی

وی در ۲۰ بهمن سال ۱۳۹۶ هجری خورشیدی در سن ۹۳ سالگی درگذشت. یکروز بعد پیکر وی در قم تا حرم فاطمه معصومه تشییع گردید و پس از اقامه نماز میت در صحن امام رضا علیه السلام، در حرم فاطمه معصومه سلام الله علیها در حجره «شهید مفتح» دفن گردید.

 

به نام آفریننده عشق

 

محمد اسماعیل دولابی در سال ۱۲۸۲ در روستای دولاب از توابع تهران زاده شد. در جوانی به شغل کشاورزی اشتغال داشت و در عین حال به صورت آزاد به دانش‌آموزی در جلسات علمای دینی معاصر مانند آیت‌الله سید محمد شریف شیرازی، آیت‌الله شاه‌آبادی، آیت‌الله تقی بافقی، شیخ غلامعلی قمی و شیخ محمدجواد انصاری پرداخت.

اسماعیل دولابی در محافل پیرامون خود نماینده درک متفاوت و فراگیری از دین با تکیه بر مفاهیم محبت و زیبایی بود و این بیان جدید باعث جذب جوانان و قشر تحصیل‌کرده در جلسات هفتگی وعظ او بود.

 

اساتید

آیت‌الله سید محمد شریف شیرازی

آیت‌الله شاه‌ آبادی

آیت‌الله تقی بافقی

شیخ غلامعلی قمی

شیخ محمدجواد انصاری

 

ویژگی ها

آن عارف بزرگ در اشاره اجمالی به سرگذشت سیر عرفانی خویش چنین می فرمود: در ایام جوانی همراه پدرم به نجف اشرف مشرف شده بودم. در آن زمان به شدت تشنه علوم و معارف دینی بوده و با تمام وجود خواستار این بودم که در نجف بمانم و در حوضه تحصیل کنم؛ ولی پدرم که مسن بود و جز من پسر دیگری که بتواند در کارها به او کمک کند نداشت، با ماندنم در نجف موافق نبود.

در حرم امیرالمؤمنین علیه السلام به حضرت التماس می کردم ترتیبی دهند که در نجف بمانم و درس بخوانم و آن قدر سینه ام را به ضریح حضرت فشار می دادم و می مالیدم که موهای سینه ام کنده و تمام سینه ام زخم شده بود. حالم به گونه ای بود که احتمال نمی دادم به ایران برگردم.

به خود می گفتم یا در نجف می مانم و مشغول تحصیل می شوم و یا اگر مجبور به بازگشت شوم همین جا جان می دهم و می میرم. با علماء نجف هم که مشکلم را درمیان گذاشتم تا مجوزی برای ماندم در نجف از آنها بگیرم به من گفتند که وظیفه تو این است که رضایت پدرت را تامین کنی و برای کمک به او به ایران بازگردی.

در نتیجه نه التماس هایم به حضرت امیر کاری از پیش برد و نه متوسل شدنم به علماء مرا به خواسته ام رساند . تا اینکه با همان حال ملتهب همراه پدرم به کربلا مشرف شدیم. در حرم حضرت اباعبدالله علیه السلام در بالاسر ضریح حضرت همه چیز حل شد و هرچه را می خواستم به من عنایت کردند، به طوری که هنگام مراجعت حتی جلوتر از پدرم بدون هرگونه ناراحتی به راه افتادم و به ایران بازگشتم.

در ایران اولین کسانی که برای دیدن من به عنوان زائر عتبات، به منزل ما آمدند دو نفر آقا سید بودند. آنها را به اتاق راهنمائی کردم و خودم برای آوردن وسائل پذیرائی رفتم. وقتی داشتم به اتاق بر می گشتم جلوی در اتاق پرده ها کنار رفت و حالت مکاشفه ای به من دست داد و در حالیکه سفره به دستم بود حدود بیست دقیقه در جای خود ثابت ماندم. دیدم بالای سر ضریح امام حسین علیه السلام هستم و به من حالی کردند که آنچه را می خواستی از حالا به بعد تحویل بگیر.

آن دو آقا سید هم با یکدیگر صحبت می کردند و می گفتند او در حال خلسه است. از همان جا شروع شد. آن اتاق شد بالای سر ضریح حضرت و تا سی سال عزاخانه اباعبدالله علیه السلام بود و اشخاصی که به آنجا می آمدند بی آنکه لازم باشد کسی ذکر مصییبت بکند می گریستند. در اثر عنایات حضرت ابا عبدالله علیه السلام کار به گونه ای بود که خیلی از بزرگان مثل مرحوم حاج ملا آقا جان، مرحوم آیت الله شیخ محمد تقی بافقی و مرحوم آیت الله شاه آبادی، بدون اینکه من به دنبال آنها بروم و از آنها التماس و درخواست کنم، با علاقه خودشان به آنجا می آمدند.

بعد از آن مکاشفه به ترتیب به چهار نفر برخوردم که مرا دست به دست به یکدیگر تحویل دادند. اولین فرد آیت الله سید محمد شریف شیرازی بود. همراه او بودم تا اینکه مرحوم شد. وقتی جنازه او را به حضرت عبدالعظیم بردیم آیت الله شیخ محمد تقی بافقی آمد و بر او نماز خواند. من جذب او شدم، به گونه ای که حتی همراه جنازه به قم نرفتم.

خانه شیخ را پیدا کردم و از آن پس با شیخ محمد تقی بافقی مرتبط بودم تا اینکه او هم مرا تحویل آیت الله شیخ غلامعلی قمی ملقب به تنوماسی داد. من هم که او را قشنگ تر دیدم از آن پس همراه وی بودم. در همین ایام با آیت الله شاه آبادی هم آشنا و دوست شدم و با وی نیز ارتباط داشتم.

تا اینکه بالاخره به نفر چهارم آیت الله شیخ محمد جواد انصاری همدانی که شخص و طریق بود برخوردم. او با سایرین متفاوت بود. چنین کسی از پوسته بشری خارج شده و آزاد است و هر ساعتی در جائی از عالم است. او دین ندارد و در وادی توحید به سر می برد. یک استوانه نور است که از عرش تا طبقات زمین امتداد دارد و نور همه اهل بیت علیه السلام در آن میله نور قابل وصول است.

اول اهل عبادت، مسجد رفتن، محراب ساختن و امام جماعت بردن بودم. بعد اهل توسل به اهل بیت علیهم السلام و گریه و عزاداری و اقامه مجالس ذکر اهل بیت علیه السلام شدم. تا اینکه در پایان به این شخص برخوردم و به او دل دادم و از وادی توحید سر در آوردم.

خداوند لطف فرمود و در هر یک از این کلاسها افراد برجسته و ممتاز آن کلاس را به من نشان داد؛ ولی کاری کرد که هیچ جا متوقف نشدم، بلکه تماشا کردم و بهره بردم و عبور کردم تا اینکه به وادی توحید رسیدم. در طول این دوران همیشه یکه شناس بودم و به هر کس که دل می دادم خودم و زندگی و خانواده ام را قربانی او می کردم تا اینکه خود او مرا به بعدی تحویل می داد و من که وی را بالاتر از قبلی می دیدم از آن پس دور او می گشتم.

به هر تقدیر همه عنایاتی که به من شد از برکات امام حسین بود. از راه سایر ائمه هم می توان به مقصد رسید، ولی راه امام حسین علیه السلام خیلی سریع انسان را به نتیجه می رساند. جون کشتی امام حسین علیه السلام در آسمان های غیب خیلی سریع راه می رود، و هر کس در سیر معنوی خود حرکتش را از آن حضرت آغاز کند، خیلی زود به مقصد می رسد.

بیشترین اهتمام آن عارفان گرانمایه در پرورش و رشد اخلاقی علاقمندان ، متوجه ایجاد تحول در نگرش آنها به هستی و زندگی، به گونه ای که همه چیز را از منظر توحیدی و از جمال الهی بنگرند و منعطف نمودن عشق و محبت آنان و متمرکز نمودن توجهشان به خدا و اولیای الهی، به گونه ای که از هر چه جز این، چه دنیوی و چه اخروی، فارق گردند و نیز ایجاد حسن ظن و اعتماد به خدا و اولیای الهی و حاکم ساختن روحیه تسلیم و رضا بر آنان بود. در محضر آن بزرگوار چنان روح رجا و امیدواری به فضل الهی موج می زد که هر نومید و مایوس از نجات و فلاح را شور و نیرو می بخشید و به وادی کمال رهنمون و در طریق وصال رهسپار می ساخت.

هم اکنون نکته ای از ایشان را بخوانیم که فرمودند: چقدر نمازی که حمد خدایش را بکند لذیذ و پاک است، آیا این بابِ مزاج نیست؟ به هنگام نماز با صاحبش تماس می گیرد، آیا جا دارد که از بابت آن مزد بخواهد؟ آیا هیچ مزدی بهتر از نماز می شود تصور کرد؟ از الان تا پنجاه روز دیگر قرار می گذاریم که یک چیزی بنویسید که بتواند مزد نماز باشد و از خود نماز بهتر باشد. لابد مزد، باید بهتر از خودِ کار باشد… برای روزه هم همین طور. برای دست سر یتیم کشیدن چیزی را پیدا کن که از آن بهتر و مزد آن باشد…

گفت پس چرا آدمی به هنگام عبادت کُره دارد؟ گفت چون نمی داند که چه کاره است. خیال می کند خداوند کار شاقی بر عهده اش گذاشته است. لذا با خُلق تنگ می رود و می دانید که خلق تنگ قرب نمی آورد.

حجت الاسلام والمسلمین آقا تهرانی این خاطره را بیان می کردند: من بعد از مدت ها تلاش توانستم به حضور ایشان رسیده، از محضرشان کسب فیض نمایم؛ در حالی که به سخنان ایشان گوش می دادم و بهره می گرفتم، ذکر شریف «لا اله الا الله» را زیر لب تکرار می کردم و چون با گفتن این ذکر لب ها تکان نمی خورد، کسی متوجه تکرار این ذکر نمی شد. در این حال، آقای دولابی رو به من کردند و فرمودند: «لطفاً هم اکنون ذکر لا اله الا الله را تکرار نکنید، زیرا با گفتن این ذکر، فرشتگان حضور پیدا می کنند و رفت و آمد آنها تمرکز مرا بر هم می زند.»

آقای حاتمی مسئول هیأت امنای مسجد بقیةالله می‌گوید: «بر اساس نقلی از مرحوم میرزا اسماعیل دولابی که بنده افتخار داشتم شاگرد ایشان هم بودم که وصیت کرده بود تا زمان زنده بودنش نقل نشود؛ ایشان امام زمان(عج) را در این مسجد دیده بودند و حتی پشت سر ایشان نماز اقامه کرده بودند. مکانی که میرزا فرموده بودند، امروز بخش زنانه مسجد شده است. به همین دلیل نام مسجد، بقیةالله شد و مردم نیز بارها حاجت خود را در این مسجد گرفته بودند.»

محمد صالح کمیلی خراسانی می‌گوید: مرحوم میرزا اسماعیل دولابی، مصداق بروز و ظهور عشق الهی بود.

 

عروج ملکوتی

وی در ۹ بهمن ۱۳۸۱ در سن ۹۹ سالگی در تهران درگذشت و در حرم فاطمه معصومه دفن شد.

 

به نام آفریننده عشق

 

سید احمد کربلایی تهرانی (متوفای ۱۳۳۲ق)، عالم، فقیه و از عرفای بزرگ شیعه در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری بود. سید احمد حسینی کربلایی اصالتا اهل تهران ولی در کربلا متولد شده و در نجف اشرف تحصیل کرده و به درجه اجتهاد رسید.

وی در فقه و اصول فقه از محضر بزرگانی چون میرزای شیرازی، میرزا حسین خلیلی تهرانی، میرزا حبیب‌الله رشتی، آخوند خراسانی استفاده نموده و در عرفان از ملا حسینقلی همدانی بهره برد. سید علی قاضی، سید محسن امین، محمدتقی بافقی قمی‌ و سید ابوالقاسم لواسانی از شاگردان مشهور او هستند. سیمای عرفانی و معنوی و اخلاقی‌ ایشان بیشتر جلوه‌گر است ولی در میدان فقاهت نیز از جایگاه والایی برخوردار است.

خاندان پدری سید احمد اصالتاً اهل تهران بوده‌اند، اما پدرش برای تحصیل معارف دین و بهره‌مندی از محضر بزرگان دانش، از دیار خویش به شهر کربلا، که یکی از مراکز علمی‌ شیعه بود، هجرت نمود، و در جوار مرقد حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام به فراگیری آموزه‌های دینی پرداخت. به همین علت فرزندش، سید احمد، به سید احمد کربلایی تهرانی شهرت یافت. در پاره‌ای نوشته‌ها، عنوان حائری را به نامش افزوده‌اند.

از آن جا که‌ این عالم بزرگوار، در هنگام عبادت و نیایش، بسیار گریه می‌کرد به «بکاء» هم معروف شده است و گویا یکی از چشمان او، بر اثر بیماری، نابینا شد؛ از‌ این‌رو به «واحد العین» هم نامیده شده است. با جستجویی که در منابع زندگی‌نامه‌ این عارف فرزانه انجام شد، تاریخ دقیق ولادت او به دست نیامد، ولی از مجموع اخبار گردآوری شده در مورد شرح‌حال او می‌توان حدس زد که پس از نیمه دوم قرن سیزدهم تولد یافته است.

در اواخر سال ۱۳۰۰ق به نجف هجرت نموده است. بعد از ورود به حوزه نجف، با تلاش روزافزون به تحصیل پرداخت. وی سطوح عالیه و دروس خارج فقه و اصول را از محضر بزرگان آن دیار، فرا گرفت و بهره‌های فراوانی کسب نمود و به درجه اجتهاد رسید.

 

اساتید

سید احمد، فقه و اصول را از محضر مجتهدان بزرگی چون: میرزا محمد حسن شیرازی، معروف به میرزای بزرگ (صاحب فتوای تحریم تنباکو)، علامه بزرگوار میرزا حسین خلیلی تهرانی، میرزا حبیب‌الله رشتی و آخوند خراسانی بهره برد و در‌ این علوم تبحری تمام و کمال یافت.

سید احمد به آموختن دانش‌های ظاهری و نقلی بسنده نکرد بلکه پس از فراگیری کتاب تشریع، به مطالعه کتاب تکوین به‌ویژه «نفس» پرداخت. وی برای رسیدن به‌ این منزلت، سر بر آستان، ملا حسینقلی همدانی نهاد.‌ این استاد کارآزموده آن‌چنان اخگری بر جان او افکند که شعله وجودش لحظه به لحظه بیشتر و بیشتر شد و به مقامی‌ رسید که، آقا بزرگ تهرانی درباره‌اش می‌گوید: او یگانه دوران بود.

 

 شاگردان

اسامی‌ جمعی از شاگردانش که در منابع ترجمه‌ این عارف فرهیخته آمده، از‌این قرارند:
۱. میرزا علی آقای قاضی.
۲. سید محمدکاظم عصار تهرانی.
۳. سید محسن امین، که از سال (۱۳۰۸ق) تا سال (۱۳۱۱ق) نزد‌ این بزرگوار کسب فیض کرد.
۴. میرزا مهدی غروی اصفهانی.
۵. سید جمال‌الدین گلپایگانی.
۶. شیخ محمدتقی بافقی قمی.
۷. سید ابوالقاسم لواسانی.
۸. کیوان قزوینی، مولف کتاب معروف رساله رازگشا.

 

ویژگی ها

در‌ این‌جا مناسب است داستانی نقل شود که علاوه بر آموزنده بودن، نشان‌دهنده مرتبه والای پیراستگی و وارستگی سید احمد کربلایی است. علامه سید محمدحسین حسینی تهرانی می‌گوید:

روزی به دیدن‌ آیة‌الله سید علی لواسانی فرزند‌ آیة‌الله سید ابوالقاسم، یکی از شاگردان مکتب عارف مشهور ملا حسینقلی همدانی بود. بعد از رحلت آن بزرگوار در سال ۱۳۱۱ق. در شمار شاگردان‌ آیة‌الله سید احمد کربلایی، وصی آن جناب قرار گرفت. روزی بعد از درسم، که شاگردان رفتند، به من فرمود: آقا سید ابوالقاسم! اگر کاری نداری بنشین! گفتم: کاری ندارم و در اطاق نشستم. سپس فرمود: برای میرزا محمدتقی بنویس! (در‌ این وقت مرحوم‌ آیة‌الله العظمی‌ شیخ محمدتقی شیرازی در کربلا زندگی می‌کرد.) آن‌گاه حالش دگرگون شد و گفت: آه! آه!

فرمود:‌ این مرد (شیخ محمدتقی) احتیاطات خود را به من ارجاع داده. اشخاصی به او رجوع کرده‌اند (و به او گفته‌اند) که اگر برای شما اتفاقی بیفتد، ـ یعنی از دنیا بروید ـ در امر تقلید به کدام یک از علما رجوع کنیم؟ او در پاسخ گفته است: من غیر از سید احمد کربلایی کسی را سراغ ندارم. آقا سید ابوالقاسم! بنویس: آقای میرزا محمدتقی! شما که‌ اینک در امور دنیا حکومت و ریاست دارید، اگر‌ این کارها را بکنید و کسی را به من ارجاع دهید، فردای قیامت در محضر خدا، که حکومت با ماست از شما شکایت می‌کنم و از شما راضی نخواهم بود.

علامه طباطبایی می‌نویسد: از آقای سید احمد کربلایی که از شاگردان معروف استاد اخلاق و عرفان، آقای ملا حسینقلی همدانی بود، نقل شده که فرمود: روزی در جایی استراحت می‌کردم و در خواب بودم. ناگهان شخصی مرا از خواب بیدار کرد و گفت اگر می‌خواهی نور اسفهبدیه را بنگری از جای برخیز! (این اصطلاحی است از شهاب‌الدین سهروردی، معروف به شیخ اشراق. روی نور «اسفهبدیه» را در نفوس کامله و تهذیب شده به کار می‌برد.)هنگامی‌ که چشم گشودم، دیدم درخششی بی‌حد و اندازه شرق و غرب را فرا گرفته. سپس علامه طباطبایی می‌فرماید: این درخشش همان مقام تجلی نفس است.

 

از منظر فرهیختگان‏

محمدحسین غروی اصفهانی مشهور به کمپانی در شأن او گفته است: من احدی را در فقه مثل او ندیده‌ام و یا درباره‌ ایشان گفته‌اند: کوه علم و تجلی‌گاه دانش، دانشور جلیل و فقیه کبیر، دانشمند فاضل، او از اکابر روزگار بود و احاطه حیرت‌انگیزی در فقه داشت؛ از اعاظم فقهای امامیه و فقیه یگانه بود.

علامه طباطبایی می گوید: سید احمد کربلایی در معارف الهيه، و تربيت و تكميل مردم يد بيضا نشان مى‌ داد.

آقا بزرگ تهرانی، صاحب «نقباء البشر» که از معاصران او بوده در ترجمه‌اش چنین می‌نگارد: او یکی از یاران و شاگردان ویژه عارف کبیر ملا حسینقلی همدانی بود. او یگانه روزگار خویش بود در مراتب دانش، رفتار، سیر و سلوک، زهد، ورع، تقوا طلبی، شناخت خداوند متعال و ترس و خوف از خداوند. او همواره نمازهای خویش را در خلوت می‌خواند و از‌ این‌که مردم در نماز به او اقتدا کنند پرهیز و اجتناب می‌کرد. او از خوف خدا، بسیار می‌گریست و اشک می‌ریخت به گونه‌ای که در حال نماز، گریه، عنان اختیار را از او می‌ربود، به ویژه در هنگامه نماز شب. من سالیان متمادی همسایه دیوار به دیوار او بودم و از حال و هوای او چیزهایی را مشاهده کردم که اگر بخواهم در‌ این‌جا ذکر کنم سخن به دارازا می‌کشد. او بسیار به مادر خود مهر می‌ورزید و به او خدمت می‌کردم و اتفاقا قبل از رحلت مادرش، از دنیا رفت.

سید محسن امین شاگرد دیگر سید احمد می‌گوید: سید احمد کربلایی در قله تقوا و ورع و اهل ریاضت و تهذیب‌کننده نفوس و جان‌های با استعداد است.

سید محمدکاظم عصار تهرانی: در میان بزرگانی که محضر آنان را درک کردم، تنها شخصی که از حجاب‌ها و پرده‌های ضخیم طبیعت و عالم ماده، عبور کرده و به مراحل والایی از کشف و شهود معنوی، واصل شد آقای کربلایی بود و من احدی را همتای او ندیدم.

سید محمدحسن قاضی (فرزند ارشد میرزاعلی‌آقای قاضی) می گوید: سيد احمد كربلائى در زمينه زهد و تقوى در مرحله‌اى بسيار والا بوده است، علاوه بر اطلاعات وسيع او در زمينه معارف اسلامى و فقاهت. هرگاه نام او نزد پدر، قدس سره، برده مى‌شد به او حالتى از سكون و سراسيمگى و تأمل دست مى‌داد، و سپس به حالت طبيعى برگشته و شروع به ادامه سخن با همنشينان مى‌نمود.

آیت الله سید محمد حسین طهرانی محمد بهاری و سید احمد کربلایی را ممتازترین شاگردان آخوند همدانی می دانست و درباره سید احمد کربلایی فرمود: «از اعاظم فقهاء شیعه امامیه و از اساتید حکمت و عرفان الهی بوده است.» پس از مهاجرت بهاری به همدان، سید احمد کربلایی، یگانه عالم اخلاق و مربی نفوس در طی طریق الهی و سیر در معارج و مدارج کمال نفس انسانی و ایصال به کعبه مقصود و حرم معبود بود.

آقا بزرگ تهرانی می گوید: سید احمد کربلایی در مراتب علم و عمل و سلوک و زهد و ورع و تقوی و معرفت بالله و خوف و خشیت از او یگانه فرد زمان و اوحدی عصر خود بود.

 

عروج ملکوتی

سید احمد کربلایی، در لحظات آخر نماز عصر روز جمعه ۲۷ شوال المکرم (۱۳۳۲ق) در نجف اشرف چشم از جهان خاکی فرو بست. پیکر او بعد از نماز، به دوش کشیده شد و در حرم حضرت امیرالمومنین علیه‌السلام مقابل‌ ایوان طلا، در پشت سر مبارک حضرت مدفون گردید.

 

به نام آفریننده عشق

 

مرتضی طالقانی (۱۲۷۴ قمری)، عارف، حکیم، فقیه و از شخصیت‌های معاصر شیعه می‌باشد.

 

ویژگی ها

مرتضى طالقانى در سال ۱۲۷۴ قمری در خطه کوهستانى و باصفاى طالقان – که بین کرج، قزوین و گیلان واقع شده – در روستاى «دیزین» دیده به جهان گشود. پدرش «آقاجان» نام داشت و پیشه ‏اش چوپانى بود؛ اما باورهاى دینى و شیفتگى به دانش و دانشمندان در ژرفاى وجودش ریشه داشت. مرتضى ضمن تحصیل در مکتب، به کمک پدر نیز مى‌شتافت. در همین ایام، یک رخداد دل‌انگیز و جالب، سرنوشت او را رقم زد. شیخ مرتضى طالقانى در نجف، بارها و بارها آن رخداد را براى شاگردانش این‌گونه نقل نموده است: من بُرهه‏‌اى از عمر خودم را در دیزین چوپانى مى‏‌کردم. روزى که در دشت، به دنبال گوسفندان بودم، آواى تلاوت قرآن به گوشم رسید. شنیدن این آیات، در جان من تأثیر ژرفى گذاشت و مرا تحت تأثیر قرار داد. آنگاه با خودم زمزمه کردم: پروردگارا! نامه خویش بر من فرو فرستادى؛ کتابى که راهنماى سعادت انسان‌‏ها است؛ آیا تا آخر عمر آن را در نیابم!؟ بدین سبب بود که تصمیم گرفتم براى فهم دانش دین، از روستا هجرت کنم. بنابراین گوسفندان را به صاحبانش برگرداندم و از چوپانى دست برداشتم.

مرتضى طالقانى با این انگیزه مقدس، از زادگاهش طالقان، هجرت کرد و به سوى تهران – که در آن عصر، جمعى از بزرگان فقه و فلسفه و عرفان در آن زندگى می‌کردند و حوزه تدریس داشتند – رهسپار شد. او در این شهر، با کمال جدیّت شروع به تحصیل نمود و مقدمات را نزد استادان فن فراگرفت و هفت سال در تهران از محضر بزرگان بهره‌‏مند شد. وى، فقه را نزد میرزا مسیح طالقانى، حکمت و عرفان را نزد مشهورترین فلاسفه و عرفاى تهران مانند میرزا ابوالحسن جلوه و محمدرضا قمشه‏‌اى فراگرفت.

وى در فقه، از محضر ابوالمعالى کلباسى، سید محمدباقر درچه‏‌اى و شیخ عبدالحسین محلاتى، و حکمت و عرفان شیعى را از جهانگیرخان قشقایى و آخوند محمد کاشى فراگرفت. این دانشمند نستوه که مایه‏‌هاى علمى فراوانى از فقه، عرفان، حکمت و اصول در جان خویش ذخیره داشت، در حالى که ۳۳ بهار از عمرش مى‌‏گذشت، به سوى حوزه نجف رهسپار شد. او که هنوز ازدواج نکرده بود، در آغاز، در مدرسه خلیلى، حُجره‌‏اى گرفت و در آن مدرسه به تحصیل پرداخت. بعد از تأسیس مدرسه سید محمدکاظم یزدى، به آن مدرسه رفت و تا آخر عمر در کمالِ زهد و تقوا، در این مدرسه زندگى کرد.

فروتنى، یکى از خصلت‌های این مرد بزرگ بود، به گونه‌ای که یکى از پرورش‌یافتگان محضرش می‌نویسد: «او آن چنان متواضع بود که حتى یک‌بار نگذاشت کسى دست او را ببوسد. با اینکه از مدرسان بلندمرتبه نجف بود، هر طلبه‌‏اى که از او درخواست درس مى‏‌کرد، هرگز خوددارى نمى‌‏نمود؛ اگر چه آن درس، کتاب جامع ‏المقدمات – که ابتدایی‌ترین کتاب طلاب در ادبیات است – با کمال میل قبول مى‏‌کرد و دست رد به سینه کسى نمى‌زد.»

رشته اصلى و تخصص شیخ مرتضى طالقانى در فقه، اصول، حکمت و عرفان بود؛ اما با این حال، وی از فراگرفتن علوم دیگر نیز غافل نبود. چنانچه شاگردانش نوشته‏‌اند او در دانش هیئت، نجوم، علوم غربیه و طلسم‌ها تخصص داشت و این نشان‏‌دهنده وسعت دانش و فکر و عشق راستین او به دانش‌‏های گوناگون بود. منقول است: کسی از اطراف نجف آمد پیش ایشان و از اینکه بچه‌اش جنّی شده بود، شکایت کرد. شیخ به او گفت: برو به آن‌ها بگو که مرتضی می‌گوید: بروید. آن شخص رفت و به گفته شیخ عمل کرد. بچه‌اش نیز خوب شد. سال بعد مجددا مبتلا شد و آن شخص به سراغ شیخ آمد که شیخ دیگر مرحوم شده بود.

راوی می‌گوید: در منزل ما چند عدد مار پیدا شده بود. قضیه را به شیخ گفتم. ایشان فرمود: برو به آن‌ها بگو که مرتضی می‌گوید: بروید. من هم رفتم و گفتم و مارها نیز رفتند و دیگر پیدا نشدند. یکى از ویژگى‌هاى این استاد، این بود که تا آخرین لحظات عمر، تنها زیست و ازدواج نکرد. گرچه او داراى فرزند جسمى نبود، اما چنانچه اشاره شد، شاگردان فراوانى در مکتب او پرورش یافتند که هر کدام از آنان به منزله فرزندان روحانى او هستند.

نقل است: «مرحوم شیخ مرتضی طالقانی، گاهی در خواب مشغول درس دادن می‌شد، طوری که از بیداری بهتر درس می‌‌گفت و هنگامی که در حال بیدار شدن بود، باز حالت گفتنشان مثل بیداری می‌ شد.» آیت الله مرتضی طالقانی درباره‌ دفنشان در جوار حضرت اميرالمؤمنين (ع) می‌گفت: «جنازه (من) را می‌برند؛ کافی است یک شب مرا در جوار آقا بگذارند!» نقل است: «شیخ مرتضی طالقانی به منزلی می‌روند که در آنجا خفاش بسیار بوده است. شیخ فرمان می‌دهد که بروند. آن‌ها رفته و دیگر پیدا نشدند.»

نقل است: گروهی از اهالی مهران به طرف نجف اشرف برای زیارت عتبات عالیه حرکت کردند. هنگامی که می‌خواستند حرکت کنند، برادر مرحوم شیخ به نام شیر محمد زنده بود. آن‌ها رفتند خدمت شیخ و ایشان بعد از احوال‌پرسی، از حال مردم پرسیدند. این عده پاسخ دادند که همه خوبند. بعد شیخ پرسید: شیر محمد چطور؟ گفتند: او هم خوب است. شیخ فرمودند: نخیر، شیر محمد مُرد. آن‌ها گفتند: آقا! شیر محمد زنده است. شیخ دو مرتبه فرمودند: نخیر! مُرد. آنها وقتی به طالقان و روستای خودشان برگشتند، فهمیدند که شیر محمد مرده است.

حاج هادى ابهرى درباره عظمت معنوى شیخ مرتضى طالقانى داستان جالبى را نقل مى‏‌کند: در یک سفر که به عتبات عالیات مشرف شدم و چند روزى در نجف اشرف زیارت مى‏‌کردم، کسى را نیافتم که با او بنشینم و درد دل کنم، تا براى دلِ سوخته من تسکینى حاصل گردد. روزى به حرم مطهر مشرف شده و زیارت کردم و مدتى هم در حرم نشستم اما خبرى نشد. به حضرت امیرالمؤمنین (ع) عرض کردم: مولا جان! ما مهمان شماییم. چند روز است من در نجف مى ‏گردم کسى را نیافتم، حاشا به کرم شما!

از حرم بیرون آمده و بدون اختیار در بازار حُوَیْش وارد شدم و به مدرسه مرحوم سید محمدکاظم یزدى درآمدم. در صحن مدرسه، روى سکویى که در مقابل حجره‌‏اى بود نشستم. ظهر که شد، دیدم از مقابل من از طبقه فوقانى، شیخى خارج شد، بسیار زیبا، باطراوت و زنده‌دل. از آنجا رفت به بام مدرسه و اذان گفت و برگشت و همین‌که خواست داخل حجره‌اش برود، چشمم به صورتش افتاد. دیدم در اثر اذان، دو گونه‏‌اش مانند دو حقّه نور مى‌‏درخشند. درون حجره رفت و در را بست.

من شروع کردم به گریه کردن و عرض کردم: یا امیرالمؤمنین (ع)، پس از چند روز یک مردم یافتم؛ او هم به من اعتنایى نکرد. فورا شیخ در حجره را باز کرد و رو به من نمود و اشاره کرد بیا بالا. از جا برخاستم و به طبقه فوقانى رفته و به حجره‌‏اش وارد شدم. هر دو یکدیگر را در آغوش گرفتیم و هر دو مدتى گریه کردیم و سپس هر دو به حال سکوت نشسته و مدتى یکدیگر را تماشا مى‏‌کردیم و سپس از هم جدا شدیم. این شیخ روشن ضمیر، مرحوم طالقانى بود.

آیت الله مرعشى نجفی در منزلت استادش مى‌نویسد: «علامه بزرگ، ادیب، اصولى، محدث، حکیم، شاعر، زاهد، عابد و سلمان روزگار، مرتضى طالقانى. او آیتى از آیات الهى بود. در حدود ۹۰ سال عمر کرد و تقریباً ۵۰ سال آن را در نجف در مدرسه سید محمدکاظم زندگى کرد و از مدرسه خارج نمی‌شد مگر براى زیارت مرقد حضرت علی (ع) و گاهى براى گرمابه رفتن. او از حافظه بسیار نیرومندى نیز برخوردار بود. او در این مسیر به مقامات عرفانی نایل شد که در شأن او گفته‌‏اند: «صاحب الکرامات الباهره و المقامات المشهوره. داراى کرامات آشکار و درجات معنوى بود و در میان خاص و عام شهرت داشت.»

نقل است: «هنگام غسل دادن شیخ مرتضی طالقانی، چهره‌ ایشان به‌طور عجیبی تغییر کرد و نورانی شد. به‌طوری‌ که همه متوجه شدند. مسئله دیگر اینکه بوی عطری فرح‌‌بخش فضای آنجا را فرا گرفت که همه به‌ وضوح آن را احساس نمودند و با تعجب به یکدیگر نگاه می‌کردند. پس از پرسش افراد از یکدیگر معلوم شد هیچ یک عطری نزده بودند.»

 

شاگردان

• سید شهاب‏ الدین مرعشى نجفى‏
• سید محمدعلى موسوى
• شیخ محمدتقى آل شیخ رازى
• شیخ محمدتقى اصطَهباناتى
• شیخ محمدحسین کرباسى
• شیخ على ‏اکبر برهان
• شیخ محمدتقى جعفرى تبریزى
• شیخ یحیى عبادى طالقانى
• سید محمدتقى آل احمد طالقانى
• محمدرضا مظفر
• سید هادى تبریزى

 

عروج ملکوتى

شیخ مرتضى طالقانى در محرم الحرام سال ۱۳۶۳ قمری در ۸۹ سالگى، در حجره خود در مدرسه سید محمدکاظم یزدى، واقع در نجف اشرف که سالیان درازى در آنجا به تدریس، عبادت و ریاضت مشغول بود، از دنیا رفت.

یک روز علامه جعفری پیش ایشان می‌آید و می‌گوید: آمده‌ام درس را بفرمایید. شیخ فرمود: برخیز و برو، آقا جان برو درس تمام شد. چون آن روز که دو روز مانده به ایام محرم بود، خیال کردم که ایشان گمان کرده است که محرم وارد شده است و درس‌هاى حوزه نجف براى چهارده روز به احترام امام حسین(ع) تعطیل است، لذا درس‌ها نیز تعطیل شده است؛ عرض کردم: دو روز به محرم مانده است و درس‌ها دایر است.

شیخ در حالیکه کمترین کسالت و بیمارى نداشت و همه طلبه‏‌هاى مدرسه سید محمدکاظم یزدى که شیخ تا آخر عمر در آنجا تدریس می‌کرد، از سلامت کامل شیخ مطلع بودند. فرمودند: آقا جان، به شما مى‏‌گویم: درس تمام شد، من مسافرم، «خر طالقان رفته و پالانش مانده، روح رفته، جسدش مانده» این جمله را فرمود و بلافاصله گفت: لا اله الا الله. در این حال، اشک از چشمانش سرازیر شد و من در این موقع متوجه شدم که شیخ از آغاز مسافرت ابدیش خبر می‌دهد. عرض کردم: حالا یک چیزى بفرمایید تا بروم. فرمود: آقا جان فهمیدى؟ متوجه شدى؟ بشنو:

تا  رسد  دستت  به  خود  شو  کارگر   چون  فتى  از  کار  خواهى  زد  به  سر

بار دیگر کلمه لا اله الاّ الله را گفتند و دوباره اشک از چشمان وى به صورت و محاسن مبارکش سرازیر شد. من برخاستم که بروم، دست شیخ را براى بوسیدن گرفتم اما شیخ با قدرت زیادى دستش را از دست من کشید و نگذاشت آن را ببوسم (شیخ در ایام زندگیش مانع از دستبوسى مى‌‏شد). من خم شدم و پیشانى، صورت و محاسنش را بوسیدم؛ قطرات اشک چشمان شیخ را با لبان و صورتم احساس کردم که هنوز فراموش نمى‏‌کنم. پس فرداى آن روز، ایشان از دنیا رفتند.

طلاب مدرسه سید مى‏‌گویند: در شب رحلتش، مرحوم شیخ مرتضى همه را در حجره جمع کرد و از شب تا به صبح، خوش و خرّم بود و با همه مزاح مى‏‌کرد و شوخى‌هاى قهقهه‌آور مى‏‌نمود. هرچه طلاب مدرسه مى‏‌خواستند بروند در حجره‏‌هاى خود، مى‏‌گفت: یک شب است، غنیمت است. هیچ‌کدام از آن‌ها خبر از مرگش نداشتند. هنگام طلوع فجر صادق، شیخ بر بام مدرسه رفت و اذان گفت و پایین آمد و به حجره خود رفت. هنوز آفتاب طلوع نکرده بود که دیدند شیخ در حجره رو به قبله خوابیده و پارچه‌اى روى خود کشیده و جان تسلیم کرده است.

 

به نام آفریننده عشق

 

در مقالات گذشته پیرامون اذکار عرفانی و فضیلت ذکر لا اله الا الله مطالبی ارائه کردیم. اکنون می خواهیم به فضیلت ذکر یونسیه بپردازیم.

 

ذکر یونسیه یعنی لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین در اصل یک ذکر عرفانی و نوعی استغفار است که تعداد زیادی از عرفا و علما به آن مداومت نموده و از آن نتیجه گرفتند.

در حقیقت یکی از بهترین اذکاری که یک سالک و عارف معمولا توصیه می کند ذکر یونسیه است و تعداد آن برای افراد معمولی 400 مرتبه در هنگام شب است و در حالت سجده.

این ذکر واقعا یکی از بهترین اذکار عرفانی است و براي پاره كردن حجابها و نورانيت دل بسیار مفید است و اگر تا يك سال در سجده مداوت شود به تعداد 400 بار (هرچه بيشتر بگويي بهتر است) براي باز شدن چشم برزخي خوب است و موجب تجرد روح از جسم و اتصال به ارواح است.

آيت الله كشميري تعداد اين ذكر را 400 بار و برای كساني كه ميخواهند به مرتبه كمال برسند 3000 بار ذکر میکرد و فرمود به خدا قسم بعد از اين راهي نيست. (يعني اگر تو يك سال در سجده اين ذكر را بگويي بعد از اين راهي است سرازيري كه ديگر سخت و مشكل براي تو نيست سلوك الي الله)                    

بهتر است شب و هنگام خلوت تكرار كني و خود را در زندان طبيعت و كثرت بيبني و معني آنرا از سر بگذرانی.

يكي از خواص مهم اين ذكر فرموده خداوند متعال است آنجا كه ميفرمايد (نجيناه من الغم) آيت الله غروی اصفهانی فرموده است نجات از غم هيچ زماني حاصل نميشود مگر حب دنيا در دل انسان نباشد پس در واقع فرموده (نجيناه من الغم) همان خارج كردن حب دنيا از دل است و اين ذكر مثل ذكر شريف لا اله الا الله سنگين نيست كه هركس توان آن را نداشته باشد و خود اين ذكر باعث فقر نمي شود و علت فقري كه ميگويند ممكن است اين باشد كه انسان با گفتن اين ذكر حب دنيا از دلش خارج شود در اينصورت كمتر به دنبال دنيا ميرود و در اينصورت باعث فقر ميشود و هيچ يك از عرفا براي اين ذكر خواص سنگين مثل فقر و … ذكر نكرده اند.

اکثر عرفا فرموده اند که همه مي توانند این ذکر را بگويند و عوارضي ندارد مگر سید احمد کربلایی كه فرمود هر كه بر ذكر يونسيه مداومت كند و با تمام وجود بگويد و مردانه پاي حرفي كه ميزند بايستد خداوند او را در دريايي از فشارها و رياضت ها رها ميكند تا ظرف وجودش را از خودش لبريز كند.

همانطور كه گفته شد فقط سید احمد کربلایی معتقد است که اين ذكر اين خواص را دارد و بيشتر علما به اين ذكر سفارش ميكنند و عددي كه براي اين ذكر فرموده اند 400 ، 1000 ، 3000 ، 4000 ، 7000 مرتبه است ولي 400 مرتبه براي همه است و آيت الله قاضی فرموده است که در كنار اين ذكر بايد قرآن خوانده شود و بهترين موقع اين ذكر از نماز عشا تا اذان صبح ميباشد.

می توانید فضایل ذکر صلوات را نیز از اینجا بخوانید.