زندگینامه علی بن مهزیار اهوازی
به نام آفریننده عشق
علی بن مهزیار اهوازی دورقی، فقیه، محدث و از رهبران و سرشناسان شیعه در اوایل قرن سوم قمری بود. وی نزد امامان شیعه جایگاه والایی داشت و از یاران نزدیک امام جواد(ع) و امام هادی(ع) و وکیل ایشان در برخی نواحی بود.
ویژگی ها
پدر علی به نام مهزیار، مسیحی و اهل هند بود که اسلام آورد و سپس در یکی از روستاهای اهواز ساکن شد. علی بن مهزیار نیز همراه پدرش، در همان دوران نوجوانی به دین اسلام گروید. برخی معتقدند که وی اهل «هندیجان فارس» است. در دوره‌های گذشته «هندیجان» از شهرهای دورق قدیم (جزء فارس) محسوب می‌شد.
در احوال علی بن مهزیار آورده‌اند که: «هنگام طلوع خورشید برای خدا به سجده می‌افتاد و سرش را بلند نمی‌کرد تا اینکه هزار نفر از برادران دینی‌اش را دعا می‌کرد. ازاین‌رو، پیشانی وی در اثر سجده‌های زیاد و طولانی، همانند زانوی شتر، پینه زده بود.» بنابر نقل شیخ طوسی، علی بن مهزیار از مفسران قرن سوم هجری است و بیش از سی کتاب و رساله در زمینه‌های مختلف معارف اسلامی دارد. نام وی در اسناد حدود ۴۳۷ روایت آمده است.
علی بن مهزیار از امام رضا(ع) حدیث نقل کرده‌است. وی از یاران نزدیک امام جواد (ع) و امام هادی (ع) به شمار می‌رود و وکیل آنان بود و توقیع امام برای او هنوز موجود است.
امام جواد (ع) در نامه‌ای علی بن مهزیار را چنین تحسین می‌کند:
- «ای علی! در پیروی کردن، انجام دستورها، خیرخواهی و پندگویی تو را آزمودم (و تو سرافراز از بوتۀ آزمایش بیرون آمدی). پس اگر بگویم کسی را مانند تو ندیده‌ام، چه بسا راست گفته باشم. خداوند به تو بهشت برین و آن مقامات والایی که نمی‌دانی، پاداش دهد. من مقام تو و خدمات شبانه روزی تو را در سرما و گرما از نظر دور نداشته‌ام. از خداوند می‌خواهم در روز قیامت که همه را گرد می‌آورد، آن چنان مخلوقات خود را شیفته و دوستدار تو کند که مایۀ رشک باشد. به درستی که خداوند شنوندۀ دعاهاست…»
همچنین امام جواد(ع) در جواب یکی از نامه‌های علی می‌نویسند:
«اما راجع به دعائی که از من خواسته بودی. تو نمی‌دانی که خداوند تو را در نزد من چگونه قرار داده که به خاطر محبتی که به تو دارم گاهی تو را به نامت می‌خوانم. خداوند آنچه را به تو روزی کرده به بهترین شکل پایدار گرداند و با خشنودی من از تو، او هم از تو خشنود گردد و تو را به آرزویت نائل گرداند و با رحمت خودش تو را در فردوس اعلی میهمان سازد. خداوند تو را حفظ کند و دوست بدارد.»
علی بن مهزیار از جانب امام هادی(ع) نیز وکالت داشت و توقیعاتی از طرف امام درباره درستی و درستکاری وی برای شیعیان صادر شده است. به نوشته نجاشی، ابن مهزیار با علی بن اسباط که فطحی مذهب بود، مناظراتی داشت و مسائلی در این باره میان آن دو رد و بدل گردید. سرانجام آن دو مسائل مورد بحث خود را پیش امام جواد(ع) بردند که این امر، با بازگشت علی بن اسباط از عقیده باطل خود، خاتمه یافت.
شیخ طوسی می گوید: «او دانشمندی مورد اعتماد و دارای اعتقادی راسخ و صحیح بود و از اصحاب امام جواد (ع) و امام هادی (ع) نیز به حساب می‌آمد».
کشی: از دیگر رجال شناسان معروف اینگونه از وی یاد می‌کند: «علی بن مهزیار مسیحی بود ولی خداوند متعال او را هدایت کرد. وی از مردم هند(هندیجان) بود که از روستاهای فارس محسوب می‌شد که بعدها در اهواز سکنی گزید».
وی در نقل روایاتش چنان موثق بوده که هيچ دانشمندی زبان به نکوهش وی باز نکرده است. شیخ عباس قمی که مردی دقیق النظر و بافراست بوده و در به کارگیری الفاظ نسبت به افراد حساسیت فوق العاده‌ای داشته است، آنگاه که در سفینة البحار به نام «علی بن مهزیار» می رسد، به طور شایسته و مفصل از وی یاد می‌کند و ضمن اظهار وثاقت و بزرگواری وی، نظرات دیگر بزرگان و فرهیختگان را در مورد وی بیان می نماید و ماجرای مشاهده نور در مسواک پسر مهزیار را به تفصیل ذکر می کند.
نقل است که علی بن مهزیار به دستور امام جواد علیه السلام برای دفع زلزله ای که در اهواز پیش آمده بود دعا کرد و با دعای او زلزله پایان یافت.
از خدمات وی عبارت‌اند از:
- شناساندن امام هادی (ع) به مردم بعد از شهادت امام جواد (ع)
- تبیین مسائل فقهی و پاسخگویی به سؤالات فقهی مردم
- رساندن نظر فقهی امام به مردم
- ترویج ولایت امام جواد (ع) در ایران زمین به ویژه اهواز
- بر عهده گرفتن وکالت امام جواد و امام هادی (ع)
- برقراری ارتباط مردم با امام، با وجود خفقان عباسی
اساتید
- محمد بن ابی عمیر
- احمد بن اسحاق ابهری
- احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی
- حسن بن علی بن فضال
- حسن بن محبوب
- حسین بن سعید اهوازی
عروج ملکوتی
از تاریخ وفات علی بن مهزیار اطلاع دقیقی در دست نیست؛ ولی سال رحلت او را حدود ۲۵۴ق تخمین زده‌اند. در دو شهر اهواز و جاجرم بقعه‌هایی به علی بن مهزیار منسوب است، اهالی هر دو شهر بقعه شهر خود را متعلق به علی بن مهزیار اهوازی می‌دانند. اهالی جاجرم که چندین سال قبل جهت تعمیر بنای آرامگاه خواجه مهزیار نبش قبر کرده بودند، اولا جنازۀ وی را سالم یافته و از آن روز اعتقاد کاملی پیدا کرده و نذورات فراوان می‌کنند؛ ثانیا سنگ قبری کشف کرده‌اند که روی آن نوشته شده «هذا مرقد ماهزیار» و قسمتی از سنگ هم خوانده نمی‌شود. چنین به نظر می‌رسد که آرامگاه جاجرم مربوط به علی بن مهزیار و بقعۀ موجود در اهواز مربوط به علی بن ابراهیم بن مهزیار باشد.
