زندگینامه حسین نوری
به نام آفریننده عشق
میرزا حسین نوری (۱۲۵۴-۱۳۲۰ق)، ملقب به خاتمه المحدّثین، محدث نوری، علامه نوری، حاجی نوری و میرزای نوری، از محدثان، رجالیون، نویسندگان و علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری بود.
ویژگی ها
حسین نوری در هیجده شوال ۱۲۵۴ق در روستای یالو، از روستاهای اطراف شهرستان نور در استان مازندران، چشم به دنیا گشود. هنوز هشت سال او تمام نشده بود که پدر خود را که از علمای آن سامان بود، از دست داد. حسین در خانواده‌ای اهل علم به دنیا آمده بود. لذا علاقه‌ای وافر به علم و دانش و سلسله روحانیت داشت. از همان کودکی به درس فقیه آن دیار، مولا محمدعلی محلاتی، رفت و علم و دانش را از محضر آن عالم فرا گرفت.
محدث نوری در تهران، نجف، کربلا و سامرا علوم دینی را نزد بزرگانی چون عبدالرحیم بروجردی، عبدالحسین تهرانی، شیخ مرتضی انصاری، میرزای شیرازی، سید مهدی قزوینی، سید محمدهاشم خوانساری، ملا علی کنی و بزرگان دیگر فرا گرفت و درجه اجتهاد رسید. از ایشان تالیفات بسیاری برجای مانده؛ کتاب نجم الثاقب، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل و لؤلؤ و مرجان از جمله آنهاست. بسیاری از عالمان بزرگ از شاگردان او بودند و ایشان به افراد زیادی اجازه روایت داده است. علامه نوری از احیاگران سنت پیاده‌روی زیارت امام حسین علیه‌السلام بود.
شاگردش آقا بزرگ تهرانی برنامه زندگی وی در نجف اشرف را این‌گونه بیان می‌فرماید: زمان نوشتن وی بعد از نماز عصر تا هنگام غروب بود و زمان مطالعه وی بعد از نماز عشا تا هنگام خواب بود. او همیشه با وضو می‌خوابید و شب‌ها هم کم می‌خوابید، دو ساعت قبل از طلوع فجر بیدار می‌شد و وضو می‌گرفت. یک ساعت قبل از طلوع فجر به حرم امیر مؤمنان علی علیه‌السلام مشرف می‌شد و این برنامه در زمستان و تابستان ادامه داشت. او پشت «در قبله» می‌رفت و نماز شب می‌خواند تا سید داود نائب، کلیددار حرم، می‌آمد و در را باز می‌کرد و محدث نوری اولین کسی بود که وارد حرم می‌شد.
او به سید داود در روشن کردن چراغ‌های حرم کمک می‌کرد آنگاه بالای سر ضریح حضرت می‌ایستاد و زیارت می‌خواند. بعد از طلوع فجر نماز صبح را به جماعت اقامه می‌کرد و تا هنگام طلوع خورشید به تعقیبات نماز و دعا می‌پرداخت.
بعد از آن به کتابخانه بزرگ خود می‌رفت. آن کتابخانه شامل هزاران جلد کتاب نفیس و نسخه‌های خطی ارزشمند و گران‌بها و کم‌نظیر و یا منحصر به فرد بود. او به جز به هنگام ضرورت از کتابخانه خارج نمی‌شد. بعد از ساعتی برخی از شاگردانش مانند علامه شیخ علی بن ابراهیم قمی و شیخ عباس قمی، صاحب مفاتیح الجنان و مولی محمدتقی قمی برای تصحیح و مقابله و نگارش و یا نسخه‌برداری به کمک او می‌آمدند. بعد از پایان کار کمی غذا می‌خورد و استراحت می‌کرد و بعد، نماز ظهر را در اول وقت می‌خواند و بعد از نماز عصر، دوباره همان برنامه را ادامه می‌داد. روزهای جمعه برنامه او تغییر می‌کرد. صبح‌ها بعد از آنکه از حرم باز می‌گشت به مطالعه برای منبر می‌پرداخت و یک ساعت بعد از طلوع خورشید به مجلس عمومی خود می‌رفت و سخنانی بلیغ و گهربار افاده می‌کرد.
او سعی بر آن داشت تا هر چه بالای منبر می‌گوید یقینی باشد و مطالب مشکوک را مطرح نمی‌کرد و هنگام ذکر مصیبت اهل بیت علیهم‌السلام اشک بر محاسنش جاری می‌شد.
یکی از سنت‌هایی که در زمان شیخ انصاری رواج داشت زیارت امام حسین علیه‌السلام با پای پیاده بود. بسیاری از بزرگان و علما با پای پیاده به زیارت کربلا می‌رفتند، اما این سنت در زمان محدث نوری به فراموشی سپرده شده بود و از علائم فقر و نداری به شمار می‌آمد. با عزم و همت محدث نوری این سنت نیز دوباره زنده شد. او چارپایانی را برای حمل بار کرایه می‌کرد و با پای پیاده با یاران و شاگردان خود به زیارت امام حسین علیه‌السلام می‌رفت.
از وقایع عجیب پیرامون این مرد بزرگ آنکه: زمانیکه پس از ۷ سال همسر محدث نوری وفات نمود و خواستند او را در کنار شوهرش دفن کنند، بدن محدث نوری نمایان شد و همه دیدند که بدن او صحیح و سالم است گویا ساعتی بیش نیست که به خوابی آرام فرو رفته است.
از منظر فرهیختگان
آیت الله آل کاشف الغطاء می گوید: علامة الفقهاء و المحدثین، گردآورنده اخبار و سخنان پیشوایان پاک، دارای دانش های پیشینیان و معاصران و بی شک حجت خداست. زنان روزگار از آوردن مانندش نازا و استوانه های فضیلت در برابر فضلش نارساست.
میرزای شیرازی در مورد ایشان می گوید: خداوند متعال به جناب مؤلف، علامه زمان و نادره دوران پاداش نیک دهد.
آقا بزرگ تهرانی می گوید: شیخ نوری یکی از نمونه های سلف صالح بود که وجودش همچون در این دوران همچون کیمیا کمیاب است. اسطوره ای غریب، اعجوبه ای عجیب و آیتی از آیات شگفت آور آفریننده بود.
امام خمینی از ایشان این چنین نام می برد: مولی، علامه، زاهد، فقیه، عابد …
آیت الله مرعشی نجفی می گوید: استاد اساتید ما، سرآمد محدثان، مجلسی سوم، علامه متبحر، عالم حاذق…
اساتید
محمدعلی محلاتی
عبدالرحیم بروجردی
عبدالحسین تهرانی
مرتضی انصاری
ملا فتحعلی سلطان آبادی
شیخ علی خلیلی
سید مهدی قزوینی
محمدهاشم خوانساری
ملا علی کنی
میرزای شیرازی
شاگردان
آقا بزرگ تهرانی
شیخ عباس قمی
محمدحسین کاشف الغطاء
سید عبدالحسین شرف‌الدین عاملی
شیخ اسماعیل اصفهانی
سید جمال‌الدین عاملی اصفهانی
محمدباقر بیرجندی
علی‌اکبر نهاوندی
علی زاهد قمی
حاج شیخ محمدتقی قمی
جواد ملکی تبریزی
محمدتقی بافقی
آثار
مواقع النجوم
دارالسلام
فصل الخطاب
کلمه طیّبه
جنّه الماوی
کشف الاستار
لؤلؤ و مرجان
نفس الرحمن فی فضائل سیدنا سلمان
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل
عروج ملکوتی
محدث نوری در مسیر برگشت از کربلا به نجف، همیشه سواره برمی‌گشت، اما در آن سال به درخواست یکی از دوستان تصمیم به پیاده برگشتن گرفت. بر اثر گرمای شدید غذای آنان فاسد شده و همه مسموم شدند. محدث نوری بعد از آن حادثه سخت بیمار شده و بعد از برگشتن به نجف در شب چهارشنبه ۲۷ جمادی الثانیه سال ۱۳۲۰ هجری جان به جان آفرین تسلیم نمود. بعد از انتشار خبر فوت محدث نوری شهر نجف یکپارچه عزادار شد و جمع عظیمی از مردم و علمای بزرگ به تشییع جنازه او حاضر شدند و بدنش را در صحن حرم امیر مؤمنان علی علیه‌السّلام در باب قبله دفن نمودند.
