زندگینامه محمد کوهستانی
به نام آفریننده عشق
محمد کوهستانی (زاده ۱۲۶۷ شمسی روستای کوهستان (بهشهر) – درگذشت ۸ اردیبهشت ۱۳۵۱) عارف، فقیه و روحانی شیعه در قرن چهاردهم هجری بود. شیخ محمد کوهستانی فرزند حاج شیخ محمدمهدی از علمای بهشهر مازندران در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. پدرش، از عالمان برجسته زمان خویش به حساب می‌آمد. در کودکی پدرش را از دست داد. وی در نوجوانی وارد حوزه علمیه شهرستان بهشهر شد و بیشتر تحصیلات مقدماتی خویش را در همین حوزه گذراند. همچنین، مدتی را در حوزه علمیه ساری و مدتی نیز در حوزه علمیه شهرستان بابل، در مدرسه «کاظم بیک» و «سقا» به تحصیل پرداخت. وی برای ادامه تحصیل، وارد حوزه علمیه مشهد شد و در مدرسه «میرزا جعفر» اسکان یافت.
اساتید
- نجفعلی فاضل استرآبادی
- حسین قمی
- محمد کفایی
- عبدالحسین فقیهی شاهی جمنانی
- حسین نائینی
- سید ابوالحسن اصفهانی
- ضیاءالدین عراقی
شاگردان
- آقا اسماعيل كوهستاني (فرزند محمد كوهستاني)
- سید حسن شجاعی کیاسری
- علی کاشانی
- سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد
- حاج سید تقی حسینی نصیری
- سید احمد مصطفوی اشرفی
- سید صابر جباری
- عباسعلی سلیمانی
- نورالله طبرسی
- سید علی جبارزاده
- عباسعلی قلی پور کوهستانی
- سید حسن حسینی کوهستانی
- سید رسول حسینی کوهستانی
- سید حسن ابطحی
- محمد فاضل استرآبادی
ویژگی ها
ایشان در مورد زندگی خود می فرمایند: زمانی که در مشهد مشغول تحصیل بودم به خاطر فرا رسیدن سال نو میوه های بسیار تازه و رنگارنگ در بازار آمده بود. روزی از بازار می گذشتم وقتی چشمم به آن میوه های تازه و مرغوب افتاد مجذوب شدم، به حدی که نتوانستم بدون خریدن میوه از آن بگذرم. یک کیلو سیب خریدم چند عدد را در بین راه به دوستان تعارف کردم و مقداری را نیز به مدرسه آوردم؛ وقتی به مدرسه رسیدم با خود گفتم، شیخ محمد حیف نبود، چه قدر زود مجذوب این زرق و برق شدی! چه قدر زود دست و پایت را گم کردی.
اثر سخنان بیهوده
آقا زاده ایشان می گوید: روزی راجع به غذای حرام از آقا سؤال کردم و عرض کردم نظر شما چه طور است و غذای حرام چه قدر در روح انسان تأثیر دارد . آقا به مناسبتی در بین فرمایشات خود فرمود: حرفهای بیهوده و لغو تأثیری زیاد در روح دارد و روح را می میراند. سپس درباره تأثیر منفی سخنان بیهوده در روان آدمی فرمود: من حرفهای بیهوده را کمتر از غذای حرام نمی دانم.
پیمان ترک گفتار لغو
ایشان می فرمود: در دوران طلبگی چند سال با طلبه اردبیلی هم حجره بودیم ابتدا که می خواستیم با هم در حجره درس بخوانیم و زندگی کنیم ، تعهد کردیم که جز حرف های واجب و مستحب حرفی دیگر نزنیم. در طول این چند سال کوشیدیم به این تعهد عمل کنیم و عمل هم کردیم.
طاعت و عبادت خدا
از جمله مواعظی که ایشان زیاد به آن اشاره میکرد، شکرگزاری نعمت های بی پایان خداوند متعال و بندگی و بیرون راندن شیطان از مسیر زندگی بود و به این جمله معروف از دعای « مکارم الاخلاق » امام سجاد علیه السلام استشهاد می کرد که امام می فرمایند:
و عمرنی ما کان عمری بذله فی طاعتک فاذا کان عمری مرتعاً للشیطان فاقبضنی الیک قبل ان یسبق مقتک الی او یستحکم غضبک علیّ
که در واقع هدف از زندگی و آفرینش را به مردم توجه می داد که عمر انسان باید در راه اطاعت خدای متعال صرف گردد.
و در نصایح خود بیان می کرد که شکر واقعی آن است که تمام اعضا و جوارح انسان از دست و پا و گوش و قلب برای آن هدفی که خدا آن ها را خلق کرده که همان مقام عبودیت است قرار بگیرد.
عالم مرگ و قبر
معظم له در مورد مرگ و حال انسان در تشییع جنازه چنین بیان داشتند:
دامادی انسان آن روزی است که انسان را پس از شست شو و غسل آن هم با سدر و کافور و پوشاندن لباس سفید (کفن) روی دست می گیرند و از هر طرف صدا می زنند « لا اله الا الله» اگر آن روز خدای بزرگ به من اجازه دهد سر از تابوت بیرون می آورم و خطاب به مردم می گویم : مردم قدر ـ لا اله الا الله ـ را بدانید، ولی حیف که خدا چنین اجازه ای را نمی دهد .
چون در آن مجلس ایشان بسیار از مردن و زندگی پس از مرگ تعریف کرده بود، فرزند ارجمندشان ـ حجت الاسلام اسماعیل کوهستانی ـ گفت:
آقا جان! این گونه که شما از مرگ ستایش می کنید، پس مردم باید تقاضای مرگ نمایند و هر چه زودتر از این عالم به آن عالم رهسپار گردند.
آقا فرمود:
در حدیث آمده است « الدنیا مزرعه الاخره» هر چه در این عالم بیش تر باشیم، برای عالم پس از مرگ بیش تر کار می کنیم، از این رو تقاضای مرگ لازم نیست.
از جمله مطالبی که معظم له در آن شب فرمودند این بود که:
یکی از مشکلات قبر سؤال دو ملک مقرب خدا یعنی نکیر و منکر از میت است
البته ایشان می فرمودند، برای مؤمنان بشیر و مبشرند ـ و سپس رو به ما بچه طلبه ها کردند و فرمودند:
آیا شما دعای رضیت بالله ربا و بالاسلام دیناً را از حفظ اید و بعد از هر نماز می خوانید یا نه؟
در پاسخ گفتیم، نه! نمی دانیم در کجا است.
آن گاه معظم له فرمودند:
این دعا در اعمال و تعقیبات مشترکه نماز در اوایل مفاتیح الجنان آقا شیخ عباس قمی است؛ شما آن دعا را ـ که متضمن اقرار به توحید و امامت و وحی و نوبت است ـ حفظ کرده و پس از هر نماز بخوانید، وقتی زبان شما به آن کلمات عادت پیدا کرد و هنگامی که شما را در قبر گذاشته و همه برگشتند و در حالت تنهایی قرار گرفتید چون عادت به آن دعا دارید شروع می کنید به خواندن آن دعا. این جا است که آن دو ملک برای سؤال قبر نزد شما می آیند و می بینید شما مشغول خواندن همان چیزی هستید که آن ها می خواستند از شما بپرسند. در این حال است که یکی از آن دو ملک می گوید: از این شخص بپرسیم! دیگری می گوید چه بپرسیم او که قبل از پرسش دارد می خواند. در نتبیجه تصمیم بر سؤال می گیرند و می گویند من ربک؟ من نبیک؟
شما در آن حال سربلند کرده و به آنها می گویید، مگر نمی شنوید که من دارم می خوانم: «رضیت بالله رباً و بالاسلام دیناً» دیگر این چه سؤالی است که از من می کنید.
آن دو ملک خوشحال می شوند و قبر تو باغی از باغ های بهشت می گردد.
عمل، بهترین وسیله نجات
شخصی به آقا جان گفت: چه کار کنیم، مرگ خیلی سخت است، خدا چگونه می خواهد با ما معامله کند. معظم له در جوابش فرمود:
اگر عمل داشته باشی چیزی نیست، مثل این است که پیراهن کثیف را از تنت بیرون کنی و پیراهن تمیز بپوشی!
تداوم به ذکر
ایشان در مورد تداوم ذکر و اثر آن در هنگام مرگ می فرمودند:
انسان باید عادت به ذکری داشته باشد که در مواقع حساس مرگ و انتقال از این عالم بتواند طبق عادت همیشگی آن ذکر را بگوید.
دستگیری ائمه(ع) در هنگام مرگ
ایشان می فرمودند:
به زیارت هیچ امامی مشرف نشدم مگر آن که اولین سؤال و حاجت من از آن امام این بود که در حال احتضار و مرگ مرا یاری نماید و دستم را بگیرد.
ارزش کلمه طیبه لااله الا الله
ایشان می فرمودند:
فردای قیامت مردم دوست دارند به دنیا برگردند و یک ـ لا اله الا الله ـ بگویند و بمیرند.
نفس را کنترل کن
حجت السلام معلمی ـ از فضلای حوزه علمیه مشهد ـ نقل کرد:
زمانی که در حوزه کوهستان مشغول تحصیل بودم، روزی با دو سه نفر از طلاب جهت عیادت آقا جان که در اندرونی، به خاطر کسالت بستری بودند و نمی توانستند بیرون تشریف بیاورند خدمتشان شرفیاب شدیم. وی در ضمن سخنان پندآموز خویش، درباره دنیا و بی ارزشی آن فرمودند:
شما وضع مرا که نگاه می کنید شاید گمان کنید، این شیخ چیزی نمی فهمد و خیلی آدم ساده ای است و حال آن که امکانات رفاهی هر طور که بخواهم برایم آماده است، اما من نمی خواهم، چرا که نفس را هر طور عادت بدهید همان گونه پرورش می یابد اگر توانستید کنترل کنید همان جا می ایستد ولی اگر نفس را آزاد گذاشتید چموش می شود و دیگر نمی شود او را کنترل کرد؛
مثلاً اگر امروز بگویم این فرش اتاق من از حصیر یا نمد است، باید تبدیل به قالیچه شود، فردا می گویم این قالیچه به درد این اتاق نمی خورد، چرا که بهتر از اتاق است و اتاق باید عوض شود. اتاق را عوض کردم، آن وقت می گویم این قالیچه ها به درد این اتاق نو نمی خورد، باید قالی یک تخته باشد و پرده اتاق باید فلان جود باشد و همین طور که اتاق عوض می کردم و قالیچه را تبدیل می کردم، عمر شیخ محمد هم در این مسیر تمام شد.
پس همین جا نفس را کنترل می کنیم تا کِش پیدا نکند، شما باید متوجه باشید که اگر در زندگی نفس را کنترل نکنید گرفتار می شوید و تا آخر عمر باید مشغول این کارها باشید.
بخشش خدا
آن گاه که در بین سخنان گهرباش از عفو و رحمت بی انتهای خدا صحبت می کرد، خیلی انسان را امیدوار می ساخت و با بیان لطیفی می فرمود:
کریم است، رحیم است، می بخشد! من – شیخ محمد – که می بخشم، او نمی بخشد؟! »
امر بمعروف عملی نه زبانی
از سفارش های معظم له به طلاب این بود:
مردم را با اعمالتان امر به معروف و نهی از منکر کنید و آن ها را هدایت نمایید؛ در روز قیامت اگر عوام گناه بکند آهسته به او می گویند چرا گناه کردی؟ ولی به شما با تندی می گویند چرا گناه کردی؟
برای منبر قیمت نگذار!
حجت الاسلام سید خلیل حسینی رکاوندی می گوید:
آیت الله کوهستانی به من سفارش نمود که اگر دعوت منبری را قبول کردی برای منبر قیمت تعیین نکن، زیرا هر کس گذاشت مزد خود را گرفته و دیگر در آخرت مزد ندارد.
شرط دیدار با امام زمان (عج)
از ایشان پرسیدم: شما خدمت امام زمان علیه السلام رسیدی؟ آیا با او ملاقات کردی؟ آقا جان فرمود:
اگر ما خوب باشیم، امام زمان (عج) خودش به سراغ ما خواهد آمد.
بدترین بلا
آقاجان می فرمود:
پسر، بدترین بلا در دوره آخرالزمان آن است که انسان وظیفه خود را نمی داند.
تربیت شده خدا
آقا زاده گرامی می گوید: از آقا پرسیدم شما استاد اخلاق داشتید یا نه؟ فرمود:
من تربیت شده خدا هستم، استاد اخلاق به خصوصی نداشتم.
این احکام معجزه است!
فرزند ایشان از قول پدر چنین نقل می کند:
اگر فهم من به این اندازه بود و زمان رسول خدا صلی الله وعلیه و آله را درک می کردم بدون درخواست معجزه تسلیم می شدم.
عرض کردم چرا؟
فرمود:
ببین اسلام برای همه چیز حکم دارد، در ریزترین مسائل حتی برای قضای حاجت دستور داد، اصلاً معجزه نمی خواستم این احکام خودش معجزه است.
شرط طلبه کامل
در نصیحت به طلبه ها می فرمود:
طلبه ای که نماز شب نخواند و به نماز جعفر طیار (در هفته یک بار) اهتمام نداشته باشد، من او را طلبه کامل نمی دانم. طلبه باید از مکروهات اجتناب کند تا دیگران از محرمات بپرهیزند و به مستحبات روی آورد تا مردم به واجبات اهمیت بدهند.
توصیه به کتاب معراج السعاده
در جمله ای دیگر به یکی از مدرسین حوزه فرمودند:
به طلبه ها سفارش کنید همان طور که بعد از نماز صبح قرآن قرائت می کنند دو صفحه کتاب اخلاقی مرحوم ملا احمد نراقی را هم مطالعه کنند.
اهمیت تقوا
در باب اهمیت تقوی می گفتند:
طلبه اگر نتوانست به حد بالایی از علم و سواد برسد حتما باید تقوا داشته باشد، چرا که همان تقوای او خدمت می کند.
اسلام و تکنولوژی
آقای بنی کاظمی ضمن خاطرات خود چنین می گوید:
روزهایی بود که چشم جوانان به اختراعات غرب خیره شده بود و می گفتند: چرا علما چنین اختراعاتی ندارند. ما نیز معمولا این سؤال ها را از آیت الله کوهستانی می پرسیدیم و جواب های مناسب دریافت می کردیم و به دوستان جوان خود انتقال می دادیم.
در یکی از همین مذاکره های خصوصی ضمن توضیح برخی از اقدامات انبیا و وظایف آنان فرمود:
انبیا از طرف خداوند مأمور بودند دین را به مردم ابلاغ کنند و با تعالیم دین مردم را طوری تربیت کنند که به کمال انسانیت برسند و از امکانات دنیا از جمله اختراعات که خود مردم به دنبالش می روند استفاده بهینه و درست کنند تا دنیا و آخرتشان معمور و آباد گردد.
اگر مردم به تعالیم الهی درست عمل می کردند و اسیر وسایل مادی نمی شدند، بدون هواپیما می توانستند به هر جا که بخواهند سفر کنند.
آقای بنی کاظمی در ادامه می افزاید:
چون دو نفری با هم صحبت می کردیم عرض کردم: اگر شما در این باره کاری انجام می دادی، برای توجه بیش تر جوانان به دین خوب بود، تبسمی کرد و فرمود:
در گذشته فکر می کردم با استفاده از آیات سوره نور چراغی بسازم که همیشه روشن باشد و نیازی به سوخت نداشته باشد. هم چنین می خواستم ماشین سواری درست کنم که بدون سوخت حرکت کند، ولی استخاره کردم و مصلحت ندیدم.
عرض کردم: چنین چیزی شدنی بود؟ فرمود: بلی.
هم چنین از معظم له نقل شده که فرمود:
در فکر بودم با استفاده از آیه نور چیزی درست کنم که وقتی بیرون می روم به چراغ احتیاج نداشته باشم.
عروج ملکوتی
وی در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۱، درگذشت. پس از تشییع جنازه با شکوه در شهرستان بهشهر و شهرهای بین راه بهشهر ـ مشهد و نیز تشییع باشکوه در مشهد، پیکر پاکش در جوار حرم علی بن موسی الرضا علیه السلام در رواق دارالسیاده به خاک سپرده شد.
