زندگینامه یونس بن عبدالرحمن
به نام آفریننده عشق
یونس بن عبدالرحمن (متوفای ۲۰۸ قمری) از اصحاب اجماع اهل بیت (ع) بود. وی امام باقر (ع) و امام صادق (ع) را ملاقات کرده و از امام کاظم (ع) و امام رضا (ع) روایت کرده است. او همچنین وکیل امام رضا (ع) بود.
ویژگی ها
یونس بن عبدالرحمن، از آن رو که آزاد شده علی بن یقطین بن موسی بود به «مولی آل یقطین» معروف است. کنیه‌اش ابومحمد و بنا بر برخی شواهد از منابع تاریخی، نسبتش، قمی است. سال ولادت او به صورت دقیقی ذکر نشده است؛ ولی جمعی از عالمان رجالی تاریخ ولادتش را دوران زمامداری هشام بن عبدالملک ذکر کرده‌اند که با این حساب می‌توان گفت وی بین سال‌های ۱۰۵ تا ۱۲۵ قمری متولد شده است.
بنا بر گزارش‌های تاریخی، امام رضا (ع) شیعیانی را که از وی دور بوده و دسترسی به ایشان نداشتند به یونس بن عبدالرحمن ارجاع می‌داد و او را معتمد خود و ثقه در امور دینی و سؤالات علمی شیعیان معرفی می‌کرد. ابوهاشم جعفری نقل کرده است: کتاب «یوم و لیله» یونس بن عبد الرحمن را نزد امام عسکری(ع) بردم. حضرت با نظری دقیق به تمام کتاب نگاه کرد و تا آخر آن را ورق زد و فرمود: آنچه در این کتاب است، دین من و دین پدرانم است؛ تمام این کتاب، حقّ و حقیقت است. خداوند به ازای هر کلمه از این کتاب نوری در قیامت به او عطا کند. همچنین درباره یونس گفته‌اند: علم امامان شیعه به چهار نفر منتهی می‌شود که یکی از آنان یونس بن عبدالرحمان است.
یونس نزد امامان شیعه و به خصوص امام رضا (ع) جایگاه ویژه‌ای داشت و بارها از وی با عنوان عبد صالح و بنده نیک خدا یاد شده است. او وکیل امام رضا (ع) بود. مطابق با منابع رجالی، امام رضا (ع) سه بار بهشت را از طرف خود و پدرانش برای وی ضمانت کرد و فرمود: «یونس بن عبدالرحمن در زمان خود مانند سلمان در زمان خود بود.» در نقل دیگری، هنگامی که یونس از بدگویی مردم درباره خود و نزد امام هشتم شیعیان غمگین گردید، امام در دلجویی از او رضایت کامل خود را از وی اعلام کرد و عنوان نمود این قبیل بدگویی‌ها از رضایت امام نسبت به او نمی‌کاهد. یونس ۵۴ بار به حج تمتع و ۴۵ بار به عمره رفت. آخرین حج وی به نیابت از امام رضا (ع) بود.
کتاب «عمل الیوم و الیله» یکی از کتاب‌های او بود که مجموعه‌ای از ادعیه و اعمال را دربرداشت. این کتاب در بیشتر خانه‌های شیعیان وجود داشت. امام حسن عسکری (ع) – سال‌ها پس از وفات یونس – این کتاب را ملاحظه کرد و از اول تا آخر آن را ورق زد و دید. امام، کتاب را اثری شایسته دانست و برای یونس این گونه دعا کرد: خداوندا! در برابر یکایک حروف این کتاب، در روز قیامت به یونس نورانیتی ویژه عنایت فرما.
عبدالعزیز مهتدی که نماینده حضرت امام رضا (ع) در شهر قم بود، می‌گويد: روزی به حضرت عرض کردم: راه من دور است و همیشه نمی توانم به حضور شما برسم و مسائل و احکام را بپرسم. مشکلات دینی خویش را از چه کسی جویا شوم؟ حضرت فرمودند: از یونس بن عبدالرحمن.
روزی به یونس گفتند: عده‌ای پشت سر تو بدگویی می کنند و به تو اهانت کرده و اعتقادات تو را تخطئه می‌کنند. یونس در جواب گفت: هر یک از آن‌ها که ذره ای از ولایت مولایم علی (ع) در قلبش نهفته است، هرچه گفته باشد به احترام آقایم علی (ع) او را بخشیده و حلال می‌کنم.
روزی امام رضا (ع) فرمود: ديشب یونس بن عبدالرحمن را دیدم که در میان پاره ای از نور قرار دارد. خودم آن نور را به دین‌داری ایشان تعبیر کردم.
از منظر فرهیختگان
فضل بن شاذان می‌گوید: در میان مردم فقیه‌تر از سلمان فارسی وجود نداشت و بعد از سلمان نیز فقیه‌تر از یونس بن عبدالرحمن رشد نیافت.
ابن ندیم می‌گوید: یونس، علامه روزگار خویش بود.
شیخ طوسی می‌گوید: در نظر من، محدّثی مورد اطمینان است.
علامه حلّی می‌گوید: او انسانی بزرگ و از پیشگامان مکتب تشیع است.
آثار
- عمل الیوم و الیله
- کتاب السهو
- الادب والدلالة علی الخیر
- کتاب الزکاة
- جوامع الاثار
- الشرائع
- کتاب الصلاة
- العلل الکبیر
- اختلاف الحج
- احتجاج فی الطلاق
- علل الحدیث
- الفرائض
عروج ملکوتی
یونس بن عبدالرحمن در سال ۲۰۸ قمری در مدینه درگذشت و در کنار روضه رسول کرم (ص) به خاک سپرده شد. امام رضا (ع) در مورد وفات او فرمود: «عاقبت کار یونس را بنگرید! خداوند متعال او را در کنار رسول گرامی‌اش قبض روح کرد.»
