بایگانی برچسب برای: سایت عاشقان خدا

به نام آفریننده عشق

محمدمهدی الهی قمشه‌ای (۱۲۸۰-۱۳۵۲ش)، ملقب به محی‌الدین، حکیم، عارف، شاعر و مترجم قرآن، صحیفه سجادیه و مفاتیح الجنان است.

ویژگی ها

محمدمهدی الهی در سال ۱۲۸۰ش در قمشه (شهرضا) از توابع اصفهان متولد شد. نیاکان او از سادات بحرین بودند که در زمان نادرشاه افشار به ایران مهاجرت کردند و در قمشه ساکن شدند. وی در مسیر خود به سوی نجف، در تهران به مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری) رفت و در آنجا دوباره با سید حسن مدرس ملاقات کرد و از تصمیم خود برگشت و در این شهر ماندگار شد.

با دستگیر شدن مدرس، الهی قمشه‌ای نیز روانه زندان شد ولی به سفارش ذُکاء الملک فروغی (نخست وزیر وقت که رابطه علمی با وی داشت) آزاد گردید. پس از تبعید شهید مدرس، الهی کرسی تدریس او را عهده‌دار گردید و ضمن تدریس، از محضر میرزا طاهر تنکابنی (در حکمت و فلسفه) نیز بهره می‌برد.

الهی قمشه‌ای قرآن را طی هفت سال به صورتی روان ترجمه کرد. پیش از آن قرآن به صورت تحت اللفظی ترجمه می‌شد. ترجمه الهی (در کنار ترجمه عبدالحسین آیتی بافقی یزدی) هردو آغازگر عصر ترجمه روان و نسبتا آزاد قرآن کریم به فارسی بودند. ترجمه الهی قمشه‌ای به علت آنکه آزادتر است یعنی عناصر تفسیری بیشتری دارد، روانتر و خوش خوان‌تر است.

فرزند ایشان نقل کرده است: در یکی از شب های سرد و برفی زمستان، تب شدیدی بر ایشان عارض گشت. ایشان فرمودند: من مستحق ده دانه لیموی شیرین هستم. پیرمردی که در خانه خدمتگزار بود گفت: حضرت آقا! لیموی شیرین که از آسمان نازل نمی شود. لحظاتی بعد از این مکالمه، پیر مردی با ده دانه لیموی شیرین خوش عطر و درشت که در دستمال سفیدی جای داده بود دم درب آمد و گفت: این لیمو ها را برای آقای الهی آورده ام.

منقول است: در سرزمین مکه، در صحرایی تشنگی بر ایشان غلبه می کند و امان او را می برد. می گوید: خدایا آب برسان، ناگاه سیدی پدیدار شد و ظرف آبی به او داد. گفت: آبی به این گوارایی و خنکی نخورده بودم. وقتی سیر آب شدم آن سید مقدار باقی مانده آب را بر سر و رویم ریخت. وقتی سر بلند کردم دیدم کسی نیست.

منقول است: در راه مکه حاجیان، برای اقامه ی نماز توقف کردند. الهی قمشه ای به گوشه ای رفت و در بیابان به نماز مشغول شد. در همین هنگام ماشین حرکت کرد و او از کاروان جاماند. بعد از نماز از خدا طلب کمک نمود که در این حال، شخصی با یکی از ماشین های مدل بالای آن زمان جلوی پای آیت الله الهی قمشه ای توقف می کند و می گوید :حضرت آقا! ماشین شما رفت، بیایید سوار شوید من شما را به ماشین کاروان می رسانم. وقتی سوار شود ماشین با یک چشم به هم زدن به ماشین کاروان رسید. آقای قمشه ای سریع پیاده می شود و به سمت ماشین کاروان می رود و قتی که روی خود را بر می گرداند، آن مرد و اتومبیلش را مشاهده نمی کند. از مسافران پرسید: این ماشین سواری که مرا رساند کجا رفت؟ مسافران گفتند: حضرت آقای قمشه ای، ماشین سواری کدام است؟ اینجا توی بیابان که ماشین سواری یافت نمی شود.

الهی قمشه ای نقل می کند: در مکه عطش بر من مستولی شد. گفتم: خدایا آب می خواهم.  آنگاه شخصی که ظرف آب در دست داشت نزد من آمد و گفت: آقای الهی، آب خواسته بودید، میل کنید. همچنین در کاروان، هر که را پول می‌ خواست نزد من می فرستادند در صورتی که من فقط با یازده قران پول عازم مکه شده بودم (یعنی پول های ایشان برکت می کرد.)

آثار

• حکمت الهی در دو جلد: جلد اول شامل مهمترین مباحث حکمت اسلامی؛ جلد دوم شامل متن و شرح فصوص الحکم فارابی همراه با ترجمه و شرح خطبه توحید نهج البلاغه
• توحید هوشمندان (مقدمات فلسفه اسلامی به انضمام ترجمه فصوص الحکم فارابی)
• حاشیه بر تفسیر ابوالفتوح رازی
• حکمت عملی یا اخلاق مرتضوی (در زمان خود وی در خاتمه کتاب «حکمت الهی» منتشر شد و اخیرا با مقدمه، تصحیح و تعلیقات آیت الله حسن زاده مستقلا به چاپ رسیده است.)
• فلسفه معلم ثانی ابونصر فارابی (که در سال ۱۳۲۲ به همراه کتاب توحید هوشمندان به چاپ رسید.)
• مشاهدات العارفین فی احوال السالکین الی الله
• دیوان اشعار

عروج ملکوتی

وی در شامگاه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۵۲ش در ۷۲ سالگی و در حالی که مشغول آخرین اصلاحات ترجمه قرآن بود، از دنیا رفت و در قبرستان وادی السلام در قم در اتاق شماره ۱۹ (که پس از نوسازی قبرستان، تخریب گردید) به خاک سپرده شد.

به نام آفریننده عشق

ابوحمزه خراسانی (د ۲۹۰ق/ ۹۰۳م)، از عرفا و مشایخ صوفیه خراسان است. او در محله مُلقاباد نیشابور متولد شد.

ویژگی ها

وی در ورع و پارسایی سرآمد بود تا آنجا که از خود وی حکایت کنند که سالهای متمادی تنها در میان گلیمی در احرام بوده و تنها سالی یکبار از احرام بیرون می‌آمده است. ابوحمزه از اقران جنید بود و با ابوتراب نخشبی و ابوسعید خرّاز مصاحبت داشت. وی صاحب وجد بود و سماع را جایز می‌شمرد.

در شدت وجد بدان حد بود که با شنیدن بیتی خویشتن داری از دست می‌داد و بیهوش می‌شد. وی معتقد بود که چون وجد غالب شود، از اظهار آن ممانعت نمی‌توان کرد. داستان در چاه افتادن ابوحمزه که در غالب کتاب های طبقات صوفیه نقل شده و به عنوان کرامتی از وی درمیان مردم رواج یافته، حکایت از شدت توکل او دارد.

در تذکرة الاولیاء آمده است: نقل است که یکبار که به توکل در بادیه شد و نذر کرد که از هیچ کس هیچ چیز نخواهد به کسی التفات نکند و برین نذر بسر برد بی‌دلو و رسن. متوکل وار مجرد برفت پاره سیم در جیب داشت که خواهرش به او داده بود ناگاه توکل داد خود طلبید گفت: که شرم نداری آنکه سقف آسمان بی‌ستون نگاهدارد معدهٔ تو را بی‌سیم پوشیده نگاه ندارد پس آن سیم بینداخت و می‌رفت ناگاه در چاهی افتاد، ساعتی برآمد نفس فریاد برآورد بوحمزه خاموش بنشست یکی می‌گذشت سر چاه بازدید خاشاکی چند بیاورد که سر چاه بگیرد.

نفس بوحمزه زاری آغاز کرد و گفت: حق تعالی می‌فرماید و لاتلقوا بایدیکم الی التهلکه بوحمزه گفت: توکل از آن قویتر است که به عجز نفس باطل شود. تن زد تا آنکس سر چاه استوار کرد گفت: آنکس که بر بالا نگاه می‌دارد اینجا هم نگاهدارد. روی به قبله توکل آورد سر فرو برد و اضطرار به کمال رسید و توکل بر قرار بود ناگاه شیری بیامد و سر چاه باز کرد و دست بر لب چاه زد و هر دو پای فرو گذاشت. بوحمزه گفت: من همراهی گربه نکنم الهامش دادند که خلاف عادت است دست در زن. دست در پای او زد و برآمد شیری دید بر صورتی که هرگز از آن صعب‌تر ندیده بود و آوازی شنید که یا ابوحمزه الیس هذا احسن نجیناک من التلف بالتلف چون توکل بر ما کردی ما تو را بر دست کسی که هلاکت جان ازو بود نجات دادیم پس شیر روی در زمین مالید و برفت.

نقل است که روزی جنید می‌رفت، ابلیس رادید برهنه که بر گردن مردم می‌جست، گفت: ای ملعون شرم نداری ازین مردمان؟ گفت: کدام مردمان اینها نه مردمان‌اند مردمان آنها هستند که در شونیزیه‌اند که جگرم را سوختند. جنید گفت: برخاستم و به مسجد شونیزیه رفتم بوحمزه رادیدم سر فرو برده سر برآورد و گفت: دروغ گفت آن ملعون که اولیاء خدا از آن عزیزترند که ابلیس را بر ایشان اطلاع باشد.

عروج ملکوتی

ابوحمزه در نیشابور وفات یافت و او را در جوار ابوحفص حداد دفن کردند.

به نام آفریننده عشق

ابو عثمان مغربی، سعید بن سلام (د ۳۷۳ق/ ۹۸۳ م)، از بزرگان مشایخ صوفیه و عرفای مشهور سلسله معروفیه می‌ باشد.

ویژگی ها

زادگان وی روستایی بر ساحل جزیره سیسیل (صقلیه) به نام کَرْکِنت و به گفته برخی قریه‌ای در ناحیه قیروان بوده است، بعضی از متأخران درباره کنیه او دچار اشتباهاتی شده‌اند. نام پدر او نیز با اختلاف به صورت‌های سلام، سالم و سلم آمده است. از زندگانی و ورود ابوعثمان مغربی آگاهی اندکی در دست است، ظاهرا دوران تحصیل و ورود او به عالم تصوف در مصر بوده و در‌ آنجا مریدی و شاگردی ابوالحسن صایغ و ابوعلی کاتب را می‌کرده است، سپس از مصر به شام رفته و از مصاحبان ابوالخیر اقطع شده است.

ابوعثمان سعید بن سلام مغربی از عارفان معروف بود که در شهر گرگنت سیسیل ایتالیا به دنیا آمد و پس از سال‌ها زندگی در مکه و بغداد، در نیشابور سکونت پیدا کرد. وی در زمان حیات خود با عناوین شیخ حرم و طاووس شناخته می‌شد و وابسته به مکتب جنید بود. در بعضی از منابع عرفانی از وی با نام شیخ ابوعمران مغربی نیز نامبرده شده‌ است.

گفته‌اند که وی روزگاری دراز به زهد و ریاضت مشغول بود و پس از عزلتی ۲۰ ساله در بیابان‌ها، سرانجام رهسپار مکه شده و مورد استقبال مشایخ آن ناحیه قرار گرفته است. مدت اقامت ابوعثمان را در مکه بیش از ۱۰ سال و برخی ۳۰ سال ذکر می‌کنند. وی هنگام اقامت در مکه شیخ مشایخ زمان خود و شیخ حرم به شمار می‌آمد و در بیش‌تر کتاب‌های فرقه ذهبیه، به لقب «طاووس الحرم» نامیده شده است.

سلسه انتساب ابوعثمان از طریق ابوعلی کاتب و ابوعلی رودباری به جنید بغدادی و سرانجام از طریق سری سقطی و معروف کرخی با ۵ واسطه به امام رضا (ع) می رسد. وی با کسانی چون حبیب مغربی، ابویعقوب نهرجوری و ابوالقاسم نصر آبادی دیدار و مصاحبت داشته است.

عطار، ابوعثمان را صاحب تصنیف دانسته و حاجی خلیفه نیز تألیف کتابی را با عنوان ادب السلوک که به فارسی بوده، به او نسبت داده و حتی جمله آغازین آن را نقل کرده است، ولی هیج یک از منابع کهن به انتساب چنین کتابی به اوعثمان اشاره‌ای ندارند، از این رو باید نسبت این کتاب را به او با تردید تلقی کرد. او همچون جنید بغدادی که با دو واسطه پیر طریقت او بود، اعتدال در سلوک را پیشه خود ساخت و از این رو، در میان اهل عرفان به «جنید ثانی» معروف شد.

در تذکرة الاولیاء آمده است: نقل است که ابوعثمان گفت: مرا در ابتداء مجاهده، حال چنان بودی که وقت بودی که مرا از آسمان به دنیا انداختندی من دوست تر داشتمی از آنکه طعام بایستی خورد یا از بهر نماز فریضه طهارت بایستی کرد زیرا که ذکر من غایب شدی و آن غیبت ذکر بر من دشوارتر از همه رنج ها و سخت‌تر بودی و در حالت ذکر بر من چیزها می‌رفت که نزدیک دیگران کرامت بود ولکن آن بر من سخت‌تر از کبیره آمدی وخواستمی که هرگز خواب نیاید تا از ذکر باز نمانم.

نقل است که یک روزی کسی گفت: نزدیک ابوعثمان شدم و با خویش گفتم که مگر ابوعثمان چیزی آرزو خواهد؟ گفت: پسندیده نیست آنکه فراستانم که نیز آرزو خواهم و سوال کنم. نقلست که ابوعمرو زجاجی گفت: عمری در خدمت شیخ ابوعثمان بودم و چنان بودم در خدمت که یک لحظه بی او نتوانستم بودن. شبی در خواب دیدم که کسی مرا گفت: ای فلان چند با بوعثمان از ما بازمانی و چند با بوعثمان مشغول گردی و پشت به حضرت ما آوردی.

یک روز بیامدم و با مریدان شیخ بگفتم که دوش خواب عجب دیده‌ام. اصحاب گفتند هر یکی که نیز امشب خوابی دیده‌ایم اما نخست تو بگو تا چه دیده ای. ابوعمرو خواب خود بگفت، همه سوگند خوردند که ما نیز به عینه همین خواب دیده‌ایم و همین آواز از غیب شنیده‌ایم پس همه در اندیشه بودند که چون شیخ از خانه بیرون آید این سخن با او چگونه گوییم. ناگاه در خانه باز شد شیخ از خانه به تعجیل بیرون آمد از غایت عجله که داشت پای برهنه بود و فرصت نعلین در پای کردن نداشت پس روی به اصحاب کرد و گفت: چون شنیدید آنچه گفتند اکنون روی از ابوعثمان بگردانید و حق را باشید و مرا بیش تفرقه مدهید.

در طبقات الصوفیه آمده است: ابن البرقی بیمار بود شربتی آب فرا او دادند نخورد و گفت: در مملکت حادثهٔ افتاده تا بجای نیارم نیاشامم. سیزده روز چیزی نخورد تا خبر آمد که قرامطه در حرم افتاده‌اند و خلق بکشتند و رکن حجر اسود بشکستند، پس بخورد. بوعلی کاتب این را به بوعثمان مغربی بگفت، بوعثمان گفت: در این بس کاری نیست. گفت: اگر کاری نیست تو بگو که امروز در مکه چیست؟ گفت: امروز در مکه میغست که همه مکه در زیر میغست و جنگست میان بکریان و طلحیان. مقدمهٔ طلحیان مردیست و راسپ سیاه و دستار سرخ. آن بنوشتند و بر رسیدند، راستِ آن روز همچنان بود که وی گفته بود.

جامی، ابو عثمان مغربى را از نظر زمانى در طبقه پنجم قرار می ‏دهد و شاگرد ابو الحسین صائغش می ‏خواند و در مکّه سیّد الوقت و یگانه مشایخش مى‏شمارد. نیز از شمار پیران صحبت او ابو على کاتب و حبیب مغربى و ابو عمرو زجّاج و ابو یعقوب نهرجورى را ذکر مى‏نماید. بنوشته او وفاى سگى او را به تصوّف راهبر شد. مغربى بسال ۳۷۳ در نیشابور درگذشت‏. هجویرى او را «سیف سیاست و آفتاب سعادت» مى‏خواند و معتقد است که «اندر فنون علم حظّى وافر داشت و صاحب ریاضت و سیاست بود». قشیرى نیز مى‏نویسد که اوصاف بزرگى و جلالت او در هیچ یک از پیشینیانش‏ نبوده است‏.

عروج ملکوتی

عطار عمر او را ۱۳۰ سال نوشته است. وی در نیشابور درگذشت و در کنار مقبره ابوعثمان حیری به خاک سپرده شد و بنابر وصیت او، شاگردش ابوبکر ابن فورک بر جنازه‌اش نماز گزارد.

به نام آفریننده عشق

محمدتقی مجلسی (۱۰۰۳-۱۰۷۰ق) مشهور به مجلسی اول، پدر علامه مجلسی، از علمای شیعه در قرن یازدهم قمری و نویسنده آثاری همچون روضة المتقین و لوامع صاحبقرانی است.

ویژگی ها

محمدتقی مجلسی پسر ملا مقصودعلی نظنزی اصفهانی، در سال ۱۰۰۳ق در اصفهان، پایتخت صفویه، متولد شد. پدرش مقصودعلی مجلسی اهل علم و ادب و ترویج مذهب شیعه بود و با تخلص «مجلسی» شعر می‌سرود. نسب محمدتقی از پدر به ابونعیم اصفهانی و از مادر به محمد بن حسن نطنزی می‌رسد.

وی در سال ۱۰۳۴ق در ۳۱ سالگی به نجف رفت و در ۳۳ سالگی از سید شرف‌‌الدین علی شولستانی از محدثان حوزه نجف، اجازه نقل حدیث گرفت؛ سپس به اصفهان بازگشت و در مسجد جامع اصفهان به تدریس مشغول شد. به گفته سید محمدباقر خوانساری، نویسنده کتاب روضات الجنات، محمدتقی مجلسی نخستین کسی بود که پس از ظهور حکومت صفویه، حدیث شیعه را نشر داد و پس از شیخ بهائی و میرداماد، در اصفهان نماز جمعه اقامه می‌کرد. همچنین به گفته وی، محمدباقر مجلسی کرامات بسیاری از پدرش نقل کرده است.

محمدباقر مجلسی مشهور به علامه مجلسی، نویسنده کتاب بحار الانوار، مشهورترین فرزند محمدتقی مجلسی است. از میان دختران محمدتقی، نام آمنه‌بیگم را می‌توان در منابع دید که همسر ملا صالح مازندرانی، شارح اصول کافی بوده است. صاحب أمل الآمل می گويد: «ملا محمد تقي مجلسی، فاضلي عالم، محققي متبحر، زاهدي عابد، ثقه متکلم و فقيه و از معاصرين است.»

محمدتقی، ساعت زيادی از شب را عبادت مي‌كرد، نماز می خواند، قرآن می خواند، گريه می كرد، صفا مي‌كرد. گاهی، حالی پيدا می كرد كه يقين داشت دعايش مستجاب می شود. شبی به اين حال رسيد. فكر كرد که چه دعايي بكنم؟ دنيایی باشد؟ يا آخرتی؟! در فكر بود كه صداي گريه محمدباقر را شنيد. بي‌اختيار گفت: «الهي! به حق محمد و آل محمد صلی الله‌ عليه‌ و آله، اين طفل را از مروجين دين و ناشرين احكام حضرت سيدالمرسلين قرار بده و موفق كن او را به توفيقات بی نهايت خود» و این چنین بود که علامه مجلسی توفیقاتی پیدا کرد.

از سال­هاي آغازين تحصيل، نسبت به عرفان جذبه اي شديد در محمد تقی مجلسی وجود داشت. حس مي­کرد که فقه و اصول و علوم متداول مدرسه اي، عطش جانش را فرو نمي نشاند. شايد در سنين بلوغ اين احساس در او شکل گرفته بود، اما همان گونه که مقتضای اين سنين است، آن احساس مبهم و درک خام را نمي توانست براي خود تبيين کند و با ديگران به وضوح درباره اش سخن بگويد. اما اينکه «چه کند و از کجا آغاز کند؟» براي او به مراتب مجهول تر بود. ولي پس از آشنائي با «شيخ بهائی» و حضور در درس وی، گمشده خود را يافت.

مرحوم مجلسي در کتاب «شرح فقيه» نوشته است که چون خداوند مرا توفيق زيارت حيدر کرار کرامت فرمود، به برکت آن بزرگوار مکاشفات بسيار بر من روي داد که عقول ضعيفه آن را نمي تواند متحمل شود، در آن عالم ديدم، بلکه اگر بخواهم مي گويم که در ميان نوم و يقظه بودم ناگاه ديدم که من در رأي (سامرا) هستم و آنجا را مزين ديدم و ديدم بر قبر عسکريين لباس سبزي از لباس ­های بهشت افکنده بود که در دنيا مثل آن نديده بودم و امام زمان (عج) را ديدم نشسته و بر قبر تکيه کرده و روي آن جناب به جانب در است پس چون آن جناب را ديدم، شروع کردم به خواندن زيارت جامعه، همان جا بود که حضرت ولي عصر (عج) بر زيارت جامعه صحه گذارد.

دوران اقامت محمد تقي مجلسي در نجف را بايد حد فاصل دو مرحله متمايز زندگاني او دانست. در پايان اين دوران او همتی فراتر از خود يافته بود و مي خواست پس از سير و سلوک به سوی حق، به خلق بازگردد و رسالت خود را که هدايت و ارشاد مردم بود نيز به انجام برساند.

اکنون رؤيای صادق که يکي از راه­هاي الهام از عالم غيب است، براي او راه مي گشود. در خواب حضرت علی عليه السلام را ديد که به او مي فرمود، تا به اصفهان برگردد؛ اما او اصرار فراواني مي کرد که حضرت اجازه دهد در جوار بارگاهش اقامت داشته باشد. امام علی عليه السلام فرمود: که وجود او در اصفهان براي هدايت مردم مفيدتر است. پس از آن مجلسی به اصفهان بازگشت و به تأليف و تدريس مشغول شد.

محمدتقى نقل کرده است: من در اوایل بلوغ طالب بودم مرضات خداوندى را و ساعى بودم در طلب رضاى او و مرا از ذکر جنابش قرارى نبود تا آن که دیدم در میان بیدارى و خواب که صاحب الزمان صلوات اللّٰه علیه ایستاده در مسجد جامع قدیم که در اصفهان است قریب بدر طنابى است که الآن مدرس من است پس سلام کردم بر آن جناب و قصد کردم که پاى مبارکش را ببوسم پس نگذاشت مرا و گرفت مرا پس بوسیدم دست مبارکش را و پرسیدم از آن جناب مسائلى که مشکل شده بود بر من که یکى از آنها این بود که من وسوسه داشتم در نماز خود و مى‌گفتم که آنها نیست به نحوى که از من خواسته‌اند و من مشغول بودم به قضا و میسر نبود براى من نماز شب و سؤال کردم از شیخ خود شیخ بهائى علیه الرحمة از حکم آن.

پس گفت: به جاى آر یک نماز ظهر و عصر و مغرب به قصد نماز شب و من چنین مى‌کردم پس سؤال کردم از حجت علیه السلام که من نماز شب بکنم فرمود نماز شب بکن و به جاى نیار مانند آن نماز مصنوعى که مى‌کردى و غیر اینها از مسائلى که در خاطرم نماند آن گاه گفتم اى مولاى من میسر نمى‌شود براى من که برسم به خدمت تو در هر وقتى پس عطا کن به من کتابى که همیشه عمل کنم بر آن. پس فرمود که من عطا کردم به جهت تو کتابى به مولى محمد تاج و من در خواب او را مى‌شناختم.

پس فرمود برو و بگیر آن کتاب را از او پس بیرون رفتم از در مسجدى که مقابل روى آن جناب بود به سمت دار بطیخ که محله‌ ایست در اصفهان پس چون رسیدم به آن شخص و مرا دید گفت تو را صاحب الامر فرستاده نزد من گفتم آرى پس بیرون آورد از بغل خود کتاب کهنه چون باز کردم آن را و ظاهر شد براى من که آن کتاب دعا است پس بوسیدم آن را و بر چشم خود گذاشتم و برگشتم از نزد او و متوجه شدم به سوى صاحب الأمر علیه‌ السلام که بیدار شدم و آن کتاب با من نبود.

پس شروع کردم در تضرع و گریه و ناله به جهت فوت آن کتاب تا طلوع فجر پس چون فارغ شدم از نماز و تعقیب و در دلم چنین افتاده بود که مولانا محمد همان شیخ بهائى است و نامیدن حضرت او را به تاج به جهت اشتهار اوست در میان علما، پس چون رفتم به مدرس او که در جوار مسجد جامع بود دیدم او را که مشغول است به مقابله صحیفه کامله و خواننده سید صالح أمیر ذو الفقار گلپایگانى پس ساعتى نشستم تا فارغ شد از آن کار و ظاهر آن بود که کلام ایشان در سند صحیفه بود لکن به جهت غمى که بر من مستولى بود نفهمیدم سخن او و سخن ایشان را و من گریه مى‌کردم پس رفتم نزد شیخ و خواب خود را به او گفتم و گریه مى‌کردم به جهت فوت کتاب.

پس شیخ گفت بشارت باد تو را به علوم الهیه و معارف یقینیه و تمام آن چه همیشه مى‌خواستى تا آن که گفته پس قلبم ساکن نشد و بیرون رفتم با گریه و تفکر تا آن که در دلم افتاد که بروم به آن سمتى که در خواب به آن جا رفتم پس چون رسیدم به محله دار بطیخ پس دیدم مرد صالحى را که اسمش آقا حسن بود و ملقب به تاج پس چون رسیدم به او و سلام کردم بر او گفت یا فلان کتب وقفیه نزد من است که هر طلبه که از آن مى‌کرد عمل نمى‌کند به شروط وقف و تو عمل مى‌کنى به آن بیا و نظر کن باین کتب و هر چه را که محتاجى به آن بگیر پس با او رفتم در کتابخانه او پس اول کتابى که به من داد کتابى بود که در خواب دیده بودم پس شروع کردم در گریه و ناله و گفتم مرا کفایت مى‌کند.

در خاطر ندارم که خواب را براى او گفتم یا نه و آمدم در نزد شیخ و شروع کردم در مقابله با نسخه او که جد پدر او نوشته بود از نسخه شهید و شهید نسخه خود را نوشته بود از نسخه عمید الرؤساء و ابن سکون و مقابله کرده بود با نسخه ابن ادریس بدون واسطه یا به یک واسطه و نسخه که حضرت صاحب الأمر علیه السلام بمن عطا فرمود از خط شهید ره نوشته شده بود و نهایت موافقت داشت با آن نسخه حتى در نسخه ای که در حاشیه آن نوشته شده بود.

محمد تقی مجلسی می گوید: یک روز حضرت سیدالمرسلین، اميرالمؤمنين، سیده نساء اهل الجنة اجمعین، سیدی شباب اهل الجنة و سید الساجدین علیهم السلام اجمعین را در واقعه طویلی دیدم. به برکت آن واقعه شفا یافتم و حضرت سیدالمرسلین صلی الله علیه و آله چند چیزی عطا فرموند از طعام و میوه بهشت‌. از آن جمله سه سیخ طلا که کباب بود و هر لذتی که تصور نکرده بودم در آن بود‌ و به هر کس می‌ دادم چیزی کم نمی شد. و میوه ای کرامت فرمودند شبیه به هندوانه و از آن نیز می‌خوردم که صد هزار مزه داشت.

علامه محمد بن علی اردبیلی می گوید: او وحید عصر و فرید دهر بود و امرش در جلالت و ثقت و امانت و شأنش در تبحر در علوم، مشهورتر از آن است که ذکر شود. وی باورع ترین، باتقوا ترین، زاهد ترین و عابد ترین روزگار خود بود.

اساتید

• شیخ بهائی
• میرداماد
• ملا عبدالله شوشتری
• امیراسحاق استرآبادی

شاگردان

• محمدباقر مجلسی (فرزند ایشان)
• سید نعمت‌الله جزایری
• ملا محمدصالح مازندرانی
• آقا حسین خوانساری
• سید عبدالحسین خاتون‌ آبادی

آثار

• روضة المتقین (از بهترین شرح‌های نوشته شده بر من لایحضره الفقیه)
• لوامع صاحبقرانی(شرح و ترجمه فارسی من لا یحضره الفقیه)
• ریاض المؤمنین در شرح صحیفه سجادیه
• چهل حدیث از معصومین

عروج ملکوتی

محمدتقی مجلسی در ۱۱ شعبان ۱۰۷۰ق در اصفهان درگذشت و در مسجد جامع این شهر دفن شد.