زندگینامه سید علی شوشتری
به نام آفریننده عشق
عارف کامل، فقیه زاهد و استاد کل، آیت الله سید علی شوشتری در سال ۱۲۲۲ قمری در شوشتر از شهرهای خوزستان چشم به جهان گشود. تبار وی با چند واسطه به عالم بزرگ و محدث کبیر، مرحوم سید نعمت الله جزایری می رسد. وی سرحلقه سلسله عارفان معاصر شیعه است.
ویژگی ها
سید علی شوشتری برای تحصیل علم و راهیابی به کمال عازم نجف اشرف شد و از استادان آن دیار کمال استفاده را برد. وی بعد از تکمیل تحصیل و اخذ درجه اجتهاد و کسب اجازه از علمای نجف به دیار خود بازگشت و به امر قضاوت، حل مشکلات مردم و تدریس پرداخت. سید علی شوشتری برادری نیز به نام سید احمد داشته که از بزرگان عصر خود بوده است.
وی در فقه و اصول شاگرد شیخ انصاری بوده و از سویی، وصی او نیز بوده و در عین حال به جهت کمالات معنوی و عرفانی، شیخ انصاری در مجلس اخلاق او زانو می‌زده است. ایشان سیدی عالم، عابد، زاهد، متهجد، سخاوت پیشه و همواره به عبادت و اعانت به اهل علم و مردم مشغول بوده است.
در سال‌هایی که سید علی شوشتری فارغ از هر امری مشغول تدریس و قضاوت در بین مردم شوشتر بود، سفیری الهی، او را به راهی پر رمز و راز دعوت نمود و او را شایسته بیش از آن چه که هست دانسته و در شبی سیاه و تار او را به وادی نور و حقیقت راهنمایی کرد. صاحب طرائق الحقایق، این حادثه فرح بخش را این چنین بیان میکند: مرحوم سید بعد از تحصیلات مراتب علم و تکمیل اجتهاد از علمای نجف اشرف، اجازه حاصل کرد و به وطن باز آمد و به تدریس و قضاوت مشغول شد. در یکی از شب ها در حدود ساعت ۲ بامداد صدای در را شنید. وقتی نام او را پرسید، گفت: نام من «ملا قلی جولا» است و می خواهم به محضر آقا برسم.
سید علی فرمود: حالا دیر وقت است. اگر کاری هست فردا به در مدرس بیایید. در این هنگام عیال سید گفت: شاید کاری مهم و لازم داشته باشد که این وقت شب آمده؛ شایسته است رخصت دهید تا به خدمت شما برسند. سید علی فرمود: حال که تو خود راضی به زحمت هستی، پس ناچار باید از اتاق بیرون روی تا آن مرد وارد شود. وقتی ملا قلی وارد شد؛ در گوشه‌ای قرار گرفت و ساکت ماند. گفتند: حاجتت را بگو. گفت: آمده‌ام عرض نمایم این راه که می‌روی به جهنم می‌رسد! این را گفت و رفت.
وقتی عیال سید آمد، پرسید چه کار داشت؟ سید جواب فرمود: گویا جنون داشته است. بعد از هشت شب باز در همان وقت، در منزل سید علی کوبیده شد. معلوم شد ملا قلی است و می‌خواهد خدمت آقا برسد. سید علی وقتی فهمید ملا قلی است گفت: گویا هر وقت جنونش گل میکند نزد ما می‌آید. بعد از ورود، خطاب به سید علی گفت: مگر نگفتم این راه که می‌روی به جهنم می‌رسد. حکم امروزت مبنی بر ملکیت آن محل باطل است و سند صحیح و معتبر به امضای علما و معتبرین در وقف بودن آنجا در فلان‌جا به این نشانی پنهان است؛ این را گفت و رفت.
سید به فکر فرو رفت که این مرد کیست و چه می‌گوید؟ چون صبح شد به مدرس رفت و با بعضی از خواص به آن محل رفته و آن جا را کندند. جعبه‌ای ظاهر شد؛ وقتی باز نمودند، همان سندی بود که ملا قلی گفته بود. لذا سید علی حکم دیروز خود را لغو نموده و حکم به وقف بودن آنجا دادند. پس از هشت شب دیگر، نیمه شب در کوبیده شد باز هم ملا قلی بود. سید علی وقتی فهمید که ملا قلی آمد. خود به دیدارش شتافته و مقدمش را گرامی داشته و در صدر نشاندنش و گفت: حق با شما بود. حال تکلیف چیست و چه باید کرد؟
ملا قلی گفت: حال که معلوم شد جنون ما گل نمی‌کند، هر آنچه داری بفروش و بعد از ادای دیون به نجف اشرف برو و ضمن عمل به این دستور العمل منتظر باش تا به تو برسم. سید علی نیز طبق دستور عمل نموده و به نجف اشرف رفت. روزی در وادی السلام ملا قلی را دید که مشغول دعا است. بعد از فراغت از دعا به خدمتش رسید و با هم به محل خلوتی رفتند. ملا قلی گفت: فردا من در شوشتر فوت خواهم کرد و دستور العمل تو نیز این می‌باشد و از آنجا با سید علی وداع کرد.
از جمله خصوصیات مهم و بارز اخلاقی سید علی، بخشندگی بسیار و توجه به تنگدستان بود؛ به گونه‌ای که اموال خود را به آنها بخشیده و ایشان را بر خود ترجیح می‌داد. سید محسن امین در اعیان الشیعه نقل میکند: بعد از فوت سید محمد (پدر سید علی شوشتری) که از بزرگان شوشتر بود، آنچه که نصیب سید علی شد نزدیک به ۳ هزار تومان بود. وی آن را نگرفته و به برادرش سید احمد تحویل می‌دهد تا خرج فقرا و مستحقین بنماید و او نیز تمام آن را در این راه مصرف نمود.
سید علی شوشتری عمرش را در ترک لذات دنیوی و زندگی زاهدانه به سر برد و از دنیا به قدر ضرورت بهره گرفت و بدین حالت نیز زندگی را وداع نمود. شیخ محمد تقی اصفهانی از عالمان و بزرگان اصفهان، در کتابش موسوم به «مفتاح السعاده» برخی از اموری را نقل میکند که دلالت بر بلندی مرتبه و عظمت شأن سید علی شوشتری دارد. از برنامه های عبادی ایشان می توان به مواظبت بسیار بر اعتکاف در مسجد کوفه و مسجد سهله نام برد.
آمده است: سید علی در معارف به دورترین نقطۀ آن دست پیدا کرده و در سلوک، روشن ترین و بالاترین طریقه را داشته است، دارای کرامات و مکاشفات بسیاری بوده است، در مقامات ربانی به حدی بوده است که کماکان، شیخ از مریدان وی بوده و در زهد و ریاضات شرعیه و مخالفت نفس مشهور بوده است.
میرزا حبیب الله رشتی از پسر سید علی روایت میکند که گفت: در وبایی که در آن دوران عارض گردید، سید را در اواسط شب، ناخوشی وبا عارض شد و چون حالت او را پریشان دیدم و ضعف پیری و عبادت هم در او زیاده بر آن بود، از خوف آنکه مبادا تا صبح نماند و شیخ از ما مؤاخذه نماید که چرا جهت عیادت به او اطلاع ندادیم، فانوس را از برای اعلام شیخ روشن کردیم. سید چون ملتفت شد، فرمود: چه خیال دارید؟ عرض کردیم: اراده داریم شیخ را باخبر کنیم. گفت: حاجت به آن نیست، شیخ تشریف می‌آورد، چراغ را خاموش کنید و بنشینید.
چون فانوس را خاموش کرده و نشستیم، لمحه‌ای نگذشت که آواز حلقه در بلند شد، سپس سید فرمود: شیخ است، در را بگشایید. چون در را باز کردیم، شیخ را با ملا رحمت الله در پشت در دیدیم. شیخ فرمود: حال سید علی چگونه است؟ عرض کردیم: حالا که مبتلا شده، خدا رحم کند ان شاء الله؛ فرمود: باکی نیست ان شاء الله، و داخل گردید. چون سید را مشوش و مضطرب دید، فرمود: مضطرب مشو، خوب می‌شوی ان شاء الله. سید عرض کرد: از کجا می‌گویی؟ فرمود: خواسته‌ام که تو بعد از من بمانی و بر جنازۀ من نماز کنی. عرض کرد: چرا این را خواستی؟ شیخ فرمود: حالا که شده؛ پس نشست و قدری سؤال و جواب و مطایبه کردند و شیخ برخواست و رفت.
آیت الله شبیری زنجانی می گوید: دو نفر نزد شیخ (انصاری) مقرب بودند که ایشان حرف آنها را رد نمی‌کرد، یکی آقا سید علی شوشتری بود و دیگری میرزای شیرازی. در لؤلؤ الصدف آمده است: حاج سید علی شوشتری و شیخ انصاری از زهّاد علما محسوب می‌شدند. شیخ انصاری، با آن نهایت زهد و ورع و کرامات، مع ذلک نهایت ارادت را نسبت به این سید جلیل داشته و چنین می‌دانسته‌اند که آن جناب خدمت امام زمان (عج) رسیده‌اند و بعضی از حکایت عجیب و غریب دربارۀ ایشان نقل کنند.
از منظر فرهیختگان
مرحوم علامه حسینی طهرانی می‌گوید: مرحوم آقا سید علی شوشتری از اعظم فقها و از مبرّزین شاگردان شیخ مرتضی انصاری بوده است و پس از فوت شیخ، درس او را از همانجا که مانده بود، شروع کرد و او را بحر موّاجی یافتند.
شاگردان
- ملا فتح الله کیمیایی
- ملا فتح الله وفایی
- ملا حسینقلی همدانی
عروج ملکوتی
حاج سید علی شوشتری پس از عمری مجاهده و تحمل رنج مبارزه با نفس، در سال ۱۲۸۱ قمری وقات نمود. برخی تاریخ وفاتش را ۱۲۸۳ و برخی نیز ۱۳۰۵ دانسته‌اند که ظاهرا سال ۱۲۸۱ صحیح‌تر است. وی در نجف اشرف به دیدار محبوبش شتافت و در مقبره متصل به درِ قبله صحن مطهر علوی مقابل مقبره شیخ انصاری به خاک سپرده شد.
