نوشته‌ها

زندگینامه احمدعلی نیّری

 

به نام آفریننده عشق

 

شهید احمدعلی نیری از عرفا و شهدای هشت سال دفاع مقدس است. وی در نوزده سالگی به شهادت رسید.

 

ویژگی ها

«شهید احمد علی نیری» در تابستان 1345 در روستای آینه ورزان دماوند چشم به جهان گشود. از همان زمان کودکی به حق الناس و نماز اول وقت بسیار حساس بود. در مقابل معصیت و گناه واکنش نشان می‌داد. همه می‌دانستند که اگر در مقابل او غیبت کسی را بکنند با آن‌ها برخورد سختی خواهد کرد.

یکی از دوستان ایشان می گوید: یک بار از احمد پرسیدم که احمد من و تو از بچگی همیشه با هم بودیم اما سوالی از تو دارم نمی‌دانم چرا در این چند سال اخیرشما این قدر رشد معنوی کردید اما من… لبخندی زد و می‌خواست بحث را عوض کند اما دوباره سوالم را پرسیم بعد از کلی اصرار سرش را بالا آورد و گفت: طاقتش را داری؟! با تعجب گفتم: طاقت چی رو؟! گفت بنشین تا بهت بگم.

نفس عمیقی کشید و گفت یک روز با رفقای محل و بچه‌های مسجد رفته بودیم دماوند. شما توی آن سفر نبودید همه رفقا مشغول بازی و سرگرمی بودند. یکی از بزرگترها گفت احمد آقا برو این کتری رو آب کن و بیار تا چای درست کنیم. بعد جایی رو نشان داد گفت اون جا رودخانه است برو اون جا آب بیار من هم را افتادم. راه زیادی نبود از لا به لای بوته‌ها ودرخت‌ها به رودخانه نزدیک شدم تا چشمم به رودخانه افتاد یک دفعه سرم را پایین انداختم وهمان جا نشستم! بدنم شروع به لرزیدن کرد نمی‌دانستم چه کار کنم! همان جا پشت بوته‌ها مخفی شدم. من می‌توانستم به راحتی یک گناه بزرگ انجام دهم. در پشت آن بوته‌ها چندین دختر جوان مشغول شنا کردن بودند. من همان جا خدا را صدا کردم و گفتم: «خدایا کمکم کن الان شیطان من را وسوسه می‌کند که من نگاه کنم هیچ کس هم متوجه نمی‌شود اما به خاطر تو از این از این گناه می‌گذرم.»

بعد کتری خالی را از آن جا برداشتم و از جای دیگر آب آوردم. بچه‌ها مشغول بازی بودند. من هم شروع به آتش درست کردن بودم خیلی دود توی چشمانم رفت. اشک همین طور از چشمانم جاری بود. یادم افتاد که حاج آقا گفته بود:«هرکس برای خدا گریه کند خداوند او را خیلی دوست خواهد داشت.» من همینطور که اشک می‌ریختم گفتم از این به بعد برای خدا گریه می‌کنم. حالم خیلی منقلب بود. از آن امتحان سختی که در کنار رودخانه برایم پیش آمده بود هنوز دگرگون بودم. همین طور که داشتم اشک می‌ریختم و با خدا مناجات می‌کردم خیلی با توجه گفتم: «یاالله یا الله…» به محض این که این عبارت را تکرار کردم صدایی شنیدم ناخودآگاه از جایم بلند شدم.

از سنگ ریزه‌ها و تمام کوه‌ها و درخت‌ها صدا می‌آمد. همه می‌گفتند: «سُبوحُ قدّوس رَبُنا و رب الملائکه والرُوح» (پاک و مطهر است پروردگار ما و پروردگار ملائکه و روح) وقتی این صدا را شنیدم ناباورانه به اطراف خودم نگاه کردم دیدم بچه‌ها متوجه نشدند. من در آن غروب با بدنی که از وحشت می‌لرزید به اطراف می‌رفتم از همه ذرات عالم این صدا را می‌شنیدم! احمد بعد از آن کمی سکوت کرد. بعد با صدایی آرام ادامه داد: از آن موقع کم کم درهایی از عالم بالا به روی من باز شد! احمد بلند شد و گفت این را برای تعریف از خودم نگفتم.گفتم تا بدانی انسانی که گناه را ترک کند چه مقامی پیش خدا دارد. بعد گفت: «تا زنده‌ام برای کسی این ماجرا را تعریف نکن.»

آیت الله حق شناس می گوید: من نیمه شب راهی مسجد شدم. به محض اینکه در را باز کردم دیدم شخصی در مسجد مشغول نماز است. من دیدم شهید نیری مشغول سجده است اما نه روی زمین بلکه بین زمین و آسمان مشغول تسبیح حضرت حق است. همچنین یک روز قنوت شهید نیری در نماز خیلی طولانی شده بود و یکی از دوستانش از او دلیل این کار را پرسیده بود و او گفت: در قنوت نماز بودم که گویی از فضای مسجد خارج شدم و بهشت و جهنم را دیدم. انبیا را دیدم که در کنار هم بودند و … .

آیت الله حق شناس وقتی نماز خواندن ایشان را دیده بود می گفت: من به حال و روز این جوان غبطه میخورم. احمدعلی نیری می گوید: وقتی در حرم مطهر بودم به خاطر وضع بد مردم (بدحجابی ها و…) از ترس نگاه به نامحرم نمی خواستم وارد حرم بشم اما آقا به ما فهماندند به داخل حرم مشرف شوید.

یکی از دوستان احمد آقا می گوید: من رازی با خدا داشتم و آن دو حاجت بود که خیلی دوست داشتم برآورده شود. روزی احمد آقا به من گفت شما دو حاجت داری که این دو حاجت را از خدا طلب کردی. اینکه خدا حاجت شما را بدهد یا نه موکول کرده به اینکه شما روز عاشورا مراقبه خوبی از اعمال خودت داشته باشی.

جمال یکی از دوستان احمدآقا بود. او که به جنگ رفته بود خبر جراحتش به گوش خانواده اش رسید. یکی از دوستان جمال می گفت: مطمئن هستم جمال مجروح شده و بر میگردد لذا پیش احمدآقا رفته و می گوید خبر شهادت را ننویس جمال زنده است. احمدآقا گفت: من جمال شما را دیدم و در بهشت بود. همان دو ماه پیش موقع عملیات شهید شد. گفتم: جمال حرف دیگری به تو نزد؟ احمدآقا گفت: چرا گفت دو ماه نماز قضا برایم بخوان.

در هنگام مراسم ختم جمال، شهید نیری گفته بود: آقا امام زمان (عج) در مراسم جمال شرکت کرده است به همبن دلیل اصرار داشتم همه بچه ها در مراسم ختم او شرکت کنند. نقل است روزی شهید نیری و دوستش در مسجد مشغول فعالیت بودند. هنگام بازگشت شهید نیری به دوستش گفت: اگر میخواهی من تو را با موتور به خانه برسانم. دوستش گفت: نه خانه ما نزدیک است پیاده میروم. شهید گفت: شاید سگ دنبالت کند بیا با من برویم اما دوستش قبول نمی کند. هنگام بازگشت دوست احمدآقا با هشت سگ سیاه روبرو می شود و به صحت حرف شهید نیری پی می برد.

احمدآقا می گفت: خداوند به من عمر افراد و فیوضاتی که به افراد می شود را نشان داده است. من می بینم بعضی از افراد که جمعه شب ها به جلسات آقای حق شناس می آیند انسان های بزرگی هستند و باطن انسان را می بینند لذا به اعمالتان دقت کنید. او می گفت: بچه ها حداقل سعی کنید سه روز از گناه پاک باشید. اگر در این سه روز مراقبه و محاسبه را انجام دهید حتما به شما عنایاتی می شود.

یک روز احمدآقا با دوستانش به مسجد جمکران مشرف میشود. هنگام استراحت احمدآقا به طرف بیابانی می رود و دوستانش از روی کنجکاوی او را تعقیب می کنند. آنها خیلی آرام به طرف احمدآقا می رفتند اما احمدآقا متوجه حضور آنها شد و گفت: چرا دنبال من می آیید؟ آنها گفتند: ما باید با شما بیاییم و هر جا بروی با شما باشیم. او گفت: اگر طاقتش را دارید و می توانید با من بیایید. نفسی کشید و گفت دارم به دست بوسی مولا می روم. تا این جمله را گفت زانوهای ما شل شد و نمی توانستیم از جای خود حرکت کنیم.

یکی از دوستان احمدآقا می گوید: یک روز برای رسیدن به کاری باید با موتور ایشان سریع برمی گشتیم به همین دلیل احمدآقا سرعت موتور را زیاد کرد. ناگهان یک خودرو به جلوی ما چرخید و چون کنار آن یک خودروی دیگر بود راه ما مسدود شد. با توجه به سرعتی که داشتیم با خودم گفتم الان تصادف می کنیم و چشمانم را بستم. بعد از اینکه چشمانم را باز کردم گفتم: چه شد؟ ما زنده ایم؟ احمدآقا گفت: خدا را شکر. خدا ما را نجات داد وگرنه ما باید آنجا تصادف می کردیم.

او اواخر در نماز جماعت صورتش از اشک خیس میشد و بدنش می لرزید و مانند پرنده ای شده بود که طاقت ماندن در این دنیا را ندارد. او همچنین می گفت: خداوند به بعضی از عارفان چشم برزخی و طی الارض اعطا می کرد اما آنها بعضا از خداوند می خواستند که این عنایات را از خودشان بگیرد چون این ها نشانه کمال انسان نیست. او می گفت همین طی الارض که خیلی ها آرزوی آن را دارند از اولین کارهایی است که مومنان می توانند انجام دهند.

 

عروج ملکوتی

شهید نیری در 27 بهمن 1364 در 19 سالگی در اثر اصابت گلوله به شهادت رسید. هنگامی که گلوله به او اصابت کرد او را رو به قبله کردند و گفت: السلام علیک یا اباعبدالله و جان به جان آفرین تسلیم کرد.

 

زندگینامه فاطمه بنت عمران

 

به نام آفریننده عشق

 

فاطمه بنت عمران صاحب احوالی عالی و عبادتی بسیار بود. وی در دامغان مصاحب ابوعبدالله بود.

 

ویژگی ها

ابو محمد موصلی می گفت: فاطمه، رابعه زمان خود است. فاطمه مستحاب الدعوه بود و فقیران و غریبان را سرپرستی میکرد تا آنکه از دنیا رفت.

زندگینامه امه الله جبلیه

 

 

به نام آفریننده عشق

 

امه الله از عرفای نوقابد از روستای جبال دامغان بود. وی همسر عبدالله جبلی و مصاحب بایزید بسطامی بود.

 

ویژگی ها

امه الله به داشتن آیات و کرامات معروف بود و وی را صاحب فراست گفته اند. او همسرش را از حالات بایزید خبر میداد و میگفت: ابویزدید در این ساعت چنین و چنان کرد. شوهرش برای اینکه از این کرامت او مطمئن شود جای پارچه ای در خانه بایزدید را از او سوال کرده بود و او به درستی جواب داده بود.

زندگینامه رابعه بنت اسماعیل

 

به نام آفریننده عشق

 

وی از صوفیان ثروتمند شام بود که تمام دارایی خود را برای احمد بن ابی الحواری و یاران او خرج کرد.

 

ویژگی ها

نقل است روزی تشتی برای او می آوردند و او می گوید: تشت را از من دور کنید زیرا در آن مرگ هارون الرشید را می بینم. پس از آنکه پرس و جو شد متوجه شدند هارون الرشید در همان روز از دنیا رفته است. همچنین رابعه می گفت: گاهی اوقات جن ها را در خانه می بینم که می روند و می آیند و چه بسا حوریانی هستند که چهره هایشان را با آستین خود از من می پوشانند.

زندگینامه فضه نوبیه

 

به نام آفریننده عشق

 

فضه نُوبیّه، کنیز حضرت زهرا(س) است که پیامبر(ص) او را به این نام خواند. نام او در روایات مرتبط با ولادت حسنین، ماجرای نزول آیه اطعام و شهادت حضرت زهرا(س) آمده است.

 

ویژگی ها

فضه، اصالتاُ از اهالی نوبیه بود. نوبیه شهری است در جنوب سودان یا جنوب مصر و شرق نیل. برخی او را هندی و برخی دیگر دختر پادشاه هند معرفی‌اش کرده‌اند. فضه، کنیز حضرت زهرا(س) بود. پس از نزول آیه «فقل لهم قولا میسورا»، پیامبر(ص) وی را به خانه حضرت زهرا(س) فرستاد و او را فضه نامید.

حضرت فاطمه(س) کارهای خانه را بین خود و فضه تقسیم کرد؛ یک روز خود و یک روز فضه کارها را انجام می‌داد. او در ماجرای بیماری حسنین، که علی(ع) و فاطمه(س) نذر کردند در صورت بهبودی آنان سه روز روزه بگیرند، با آنان همراه شد و چنین نذری کرد. آیات ۷ و ۸ سوره انسان درباره این ماجرا نازل شده است.

حضرت علی(ع) هنگام دعوت به وداع فرزندان خود با پیکر مادر، فضه را هم خطاب قرار داده و گفته است: ای ام کلثوم،‌ ای زینب،‌ ای سکینه ،‌ای فضه،‌ ای حسن،‌ ای حسین، بشتابید و با مادرتان وداع کنید. فضه بعد از شهادت حضرت زهرا(س)، به علی(ع) رسید. پس از آن بیست سال زندگی کرد. فضه را زنی صالح و با تقوا دانسته‌اند.

علی(ع) او را به همسری ابوثعلبه حبشی درآورد. فضه، از او یک پسر به دنیا آورد. بعداز مرگ ابوثعلبه، فضه با ابوملیک غطفانی ازدواج کرد و پس از این ازدواج پسرش از ابوثعلبه از دنیا رفت. فضه از ابوملیک دارای فرزندانی شد، دختری به نام شهرة بنت مسکة بنت فضّة که کرامتی هم برای او نقل می‌کنند، از نوادگان اوست. در بعضی از منابع، از شکایت شوهر دوم از وی نزد عمر بن خطاب سخن به میان رفته و او به نفع فضه قضاوت کرد‌ه است.

فضه حدود بیست سال با آیات قرآن حرف می‌زد و به دیگران پاسخ می‌داد. او در روایتی طولانی، حالات حضرت زهرا(س) را از زمان رحلت پیامبر(ص) تا شهادت فاطمه(س) بیان می‌کند. حضرت علی(ع) در مورد وی می‌گوید: «اللهم بارک لنا فی فضّتنا» برخی گفته‌اند که او علم کیمیا می‌دانست و این علم را حضرت زهرا(س) به وی تعلیم کرده بود. پیامبر(ع) هم دعا برای مشکلات و همچنین اذکاری را به وی تعلیم کرده بود. خلیفه دوم به مقابل علمی وی اعتراف کرده است.

در بعضی منابع از حضور فضه نوبیه در کربلا سخن گفته شده است. داستان شیر و فضه بنا بر حضور وی در کربلا نگاشته شده است. ادریس بن عبدالله اودی می‌گوید: چون امام حسین(ع) شهید شد و لشکر عمر بن سعد خواستند اسب بر بدن امام بتازند، فضه به حضرت زینب(س) گفت:‌ای بانوی من! روزی کشتی «سفینه» در دریا شکست و او به جزیرهای افتاد و در آنجا شیری دید. او خطاب به شیر گفت:‌ای ابا الحارث، من غلام رسول خدایم! پس آن شیر غرغرکنان پیشاپیش او رفت تا او را به راه رساند.

هم اکنون آن شیر در جایی زانو زده است، بگذار من بروم و به او آگاهی دهم که این مردم فردا چه خواهند کرد. فضه نزد آن شیر رفت و گفت:‌ ای ابا الحارث، آن شیر سر بلند کرد و فضه به او گفت: میدانی فردا میخواهند با امام حسین(ع) چه کنند، می خواهند اسب بر پشتش بتازند. شیر آمد و دو دست خود را روی پیکر امام حسین(ع) نهاد، لشکر جلو آمده و شیر را دیدند، عمر بن سعد به آنها گفت: این فتنه است، مبادا آن را برانگیزید، برگردید، آنها هم برگشتند. با توجه به گزارش‌های قطعی در مورد تاختن اسب بر بدن امام حسین(ع)، این داستان محل تردید است.

در کتاب گلشن احباب تالیف آیت الله محمد صادق طهرانی آمده است: فضه، خادمه امیرالمؤمنین و حضرت زهرا علیهما السلام بود و به واسطه مجاهداتی که داشت، داخل در سوره هل اتی (انسان) شد. قبر مطهر ایشان در شام بوده و بسیار نورانی است.

 

عروج ملکوتی

مقبره‌ای منسوب به فضه در دمشق در قبرستان باب الصغیر موجود است. قبر وی کمی بالاتر از مرقد منسوب عبدالله بن جعفر بن ابی طالب و در انتهای غربی قبرستان قرار دارد. حجره و مرقد او گنبدی کوچک داشته و دیواره‌های آن از سنگ سیاه است.

زندگینامه ابوالغیث بن جمیل یمنی

 

به نام آفریننده عشق

 

ابوالغیث یمنی از جمله صوفیان معاصر شیخ رضی الدین صالح بود.

 

ویژگی ها

وی دارای مقامات عالیه و کرامات عجیب بوده است. وی در اوایل حال از راهزنان بود اما روزی در راه که نشسته بود و مردم را تماشا می کرد ناگهان صدایی شنید: ای آنکه چشم بر قافله داری، دیگری چشم بر تو داشته است. این جمله در او اثر می کند و باعث توبه وی می شود.

روزی برای سفر از درازگوش خود استفاده کرده بود و مدتی برای تهیه هیزم درازگوش خود را رها کرد. وقتی که نزد درازگوش آمد شیری دید که درازگوش او را هلاک کرده است. آنگاه رو به شیر کرد و گفت: حال که درازگوش من کشتی به عزت معبود سوگند جز بر تو حمل نمی شوم! پس هیزم ها را روی شیر گذاشت و شیر نیز در کمال فروتنی هیزم های او را به مقصد برد.

نقل است که روی فقرا از او تمنای گوشت کردند. او گفت: فلان روز در بازار گوشت خواهید خورد. همانطور هم شد و پیش بینی وی محقق شد.

 

زندگینامه ملاهادی سبزواری

 

به نام آفریننده عشق

 

در سال ۱۲۱۲ ق. در شهر سبزوار و در خانه حاج میرزا مهدی یکی از انسانهای وارسته و مؤمن سبزوار کودکی پا به عرصه وجود گذاشت و هادی نام گرفت.

 

ویژگی ها

او هشت سال داشت که به جمع محصلان علوم مقدماتی پیوست و در اوان نوجوانی ادبیات عرب (صرف و نحو) را فرا گرفت و دیری نگذشت که به جلسات درسهای بالاتر راه یافت. وی هر چند در ده سالگی پدرش را از دست داد توانست به کمک یکی از اقوام خویش راه های سخت آینده را هموار سازد. پسر عمه‌اش حاج ملا حسین سبزواری که خود اهل فضیلت و دانش بود در ادامه تحصیل وی را یاری کرد و با کمک او راهی حوزه علمیه مشهد شد و ده سال در کنار بارگاه امام رضا علیه السلام به تحصیل پرداخت.

اصفهان در داشتن حوزه‌های علمیه پر رونق، تاریخ درخشان دارد و گذشته این شهر با خاطرات بزرگان بسیاری نقش بسته است.حضور ملا هادی در حوزه اصفهان از روزی آغاز شد که وی در سفر حج از راه اصفهان گذر می‌کرد و چون هنوز موسم حج نبود مدتی در این شهر اقامت گزید. در حوزه پر رونق اصفهان آن زمان استادانی چون حاج شیخ محمد تقی مؤلف هدایة المسترشدین و حاج محمد ابراهیم کلباسی صاحب اشارات الاصول و آیت الله ملا اسماعیل کوشکی در آن، محفل درس و بحث علمی داشتند.

ملا هادی که هنوز تا موسم حج فرصت داشت لحظاتش را مغتنم شمرده، در درس بزرگان شرکت جست او چند وقتی به درس آیت الله کوشکی رفت و احساس کرد این درس برایش چون گمشده گرانقیمتی بوده که اکنون بدان دست یافته است. بیان شیوا و عمق معلومات استاد وی را هر روز شیفته‌تر می‌نمود. از همین رو تصمیم گرفت سفر حج خود را به سفر در سلوک دانش و معارف تبدیل کند و در اصفهان ماندگار شود. سفر ملاهادی به هشت سال اقامت در اصفهان انجامید و دراین مدت خود را به زیور دانش و معارف آراست و به برکت بزرگان آن سامان در علم حکمت افقهای جدیدی فرا راهش گشوده گردید. ملا هادی در سال ۱۲۴۲ به مشهد بازگشت و پنج سال در مدرسه حاج حسن مشغول تدریس شد.

حکیم با همه بزرگوار شخصیت علمی خویش روح بلندی داشت و زندگی را تنها از دریچه حکمت و فلسفه نمی‌گریست؛ به گونه‌ای که گاهی هم صحبتی با فقرا و همنشینی با طبقات دیگر جامعه را مغتنم می‌شمرد. زاهدانه می‌زیست و به اشراف و حتی شخص شاه نیز بی‌توجه بود. نقل می‌کنند که روزی ناصرالدین شاه در سبزوار به خانه وی آمد و او با غذای ساده خود از شاه پذیرایی کرد و در مقابل اصرار شاه هیچ چیز از وی قبول ننمود.

وی باغ انگوری داشت که با دسترنج خود از آن محصول بر‌می‌داشت و همه ساله به هنگام فصل برداشت ابتدا سهمی را بین نیازمندان تقسیم می‌کرد و سپس دوستان خویش را به همراه طلاب علوم دینی به آنجا دعوت می‌نمود تا حاصل دسترنج خود را با دیگران مصرف کند. حکیم خود در دوران زندگی کار می‌کرد و بسیار اشتیاق داشت که از دسترنج خود استفاده کند. وی از بیت المال هیچ ارتزاق نمی‌کرد. او در تمام مدت عمر در یک خانه بسیار ساده زیست.

دارایی حکیم منحصر به یک جفت گاو و یک باغچه بود. او هر آن چه را که مورد نیاز بود، با دسترنج خود به دست می‌آورد و نان سالیانه خود را با زراعتی که خود آن را به عهده داشت مهیا می‌کرد گفته‌اند: حاج ملا هادی یک روز از قنات عمید آباد و یک شبانه روز از قنات قصبه را مالک بود و خودش با استفاده از این دو آب به کشت گندم و پنبه و سایر مایحتاج زندگی اقدام می‌کرد و سالانه سی خروار غله و ده بار پنبه از زمین خویش برداشت می‌کرد و از باغی که در بیرون شهر واقع بود سالانه چهل تومان سود به دست می‌آورد، قسمتی از مجموع این درآمدها را برای امرار معاش خویش و باقیمانده را بین فقرا و نیازمندان تقسیم می‌نمود.

از حکیم سبزواری کرامات زیادی نقل شده است که به یکی از آنها اشاره می کنیم: عروس ملاهادی نقل می کند سالی در روز عید غدیر دور هم جمع بودیم که ملاهادی فرمود: می گویند هر کس در روز غدیر جامه نو بپوشد بدنش بر آتش حرام خواهد شد ولی افسوس که ما پیراهن نو مهیا نکردیم. آنگاه ایشان وارد اتاق خودشان شده و پیراهنی نو از جنس کرباس را روی میز مشاهده می کنند و می گویند: الحمد لله پیراهن نو هم رسید.

شیخ عبدالنبی نوری سفری به مشهد داشت. به نزدیکی سبزوار که می رسد راه را گم می کند و به زحمت راه را پیدا کرده و با راهنمایی دو نفر نزد هادی سبزواری می رسد. ملا هادی به او می گوید: شما در این سفر به زحمت افتادید و با راهنمایی دو نفر مرا پیدا کردید. عبد النبی نوری با خود گفت: شاید همان دو نفر این واقعه را برای ایشان تعریف کرده باشند. آنگاه ملا هادی فرمود: بیخود علم خود را هدر مکن؛ کیمیا علم است؟ فقه آل محمد تحصیل کنید که بهترین کیمیا خواهد بود. عبدالنبی که دنبال علم کیمیا بود، متوجه می شود هر دو گفته، از کرامات ملا هادی بوده است.

ملاهادی در جوانی در اصفهان مشغول تحصیل بود. اهالی آنجا صبح می بینند آن جو ها، پیش هر اسبی که ریخته اند نخورده و خیال میکنند اسب ها ناخوش شده اند. خبر به حسام السلطنه میرسد. پس از تحقیق معلوم میشود جو ها از ملا هادی بوده و می گویند این از کرامات اوست.

روزی طلاب به آخوند خراسانی که در آن دوران، طلبه ای جوان بود، برای شرکت در دروس ملا هادی سبزواری انتقاد می کردند که ملا هادی در پاسخ آنها می‌فرماید: این جوانی را که به دیده حقارت در او می‌نگرید روزی به پایگاهی از علم خواهد رسید که هزاران نفر از دریای علم او بهره‌مند می‌شوند و تربیت می‌گردند‌‌. این شخص به جایی خواهد رسید که به حکم او پادشاهی از سلطنت خلع می شود. در این هنگام حاضرین با اعجاب بر می‌گردند تا آخوند را مشاهده کنند اما دیدند که طلبه جوان رفته است و دیگر هیچ وقت آخوند به آنجا باز نگشت.

نقل است: داماد حاجی دختر فلجی داشت و پزشکان از معالجه وی عاجز بودند. این دختر مفلوج، شبی درخواب حاحج ملاهادی را می‌بیند که به او می گوید: برخیز و راه برو. هنگامی که دختر مفلوج از خواب برخاست، همگی مشاهده کردند که دختر دارد راه می رود و شفا پیدا کرده است.

سید عبدالله سجادی نقل کرده است: من ده ساله بودم که روزی پدرم به من دستور داد که بروم قند بگیرم. در بین راه پول از دستم افتاد و هر گشتم آن را پیدا نکردم. شروع کردم به گریه کردن، چرا که با خود فکر کرده بودم که اگر به خانه بروم جواب پدر را چه بگویم. در همین فکر بودم که دیدم ملا هادی عبا بر سر انداخته و به طرف من آمد و بدون هیج مقدمه‌ای یک قران در دست من گذاشت و رفت و من هم با شادی بسیار به خانه برگشتم.

ایشان حین درس دادن از دنیا رفت. بحث توحید بود و مست خدا شد، کتاب را بست، سه بار فریاد لا اله الا الله کشید و از دنیا رفت.

 

اساتید

  • حاج ملا حسین سبزواری
  • حاج محمد ابراهیم کرباسی
  • آقا شیخ محمد تقی،
  • ملا علی مازندرانی نوری اصفهانی
  • ملا اسماعیل کوشکی

 

شاگردان

  • آخوند ملا محمد کاظم خراسانی
  • ملا محمد کاظم سبزواری
  • آقا شیخ علی فاضل تبتی
  • شاهزاده جناب
  • آیة الله حاج میرزا حسین مجتهد سبزواری
  • ملا علی سمنانی
  • آقا سید احمد رضوی پیشاوری هندی
  • ملا عبدالکریم قوچانی
  • شیخ ابراهیم طهرانی
  • ملا محمد صادق حکیم

 

آثار

  • دیوان حاج ملا هادی
  • اسرار الحکمة فی المفتتح المغتتم
  • شرح فارسی بر برخی از ابیات مشکل مثنوی مولانا.
  • مفتاح الفلاح و مصباح النجاح
  • شرح الاسماء

 

عروج ملکوتی

حکیم سبزواری پس از هفتاد و چند سال طلوع بر عالم اندیشه در عصر روز بیست و هشتم ذی الحجه سال ۱۲۸۹ ق. دار فانی را وداع گفت و جامعه مسلمانان و حوزه‌های علمی را در ماتم فرو برد. پیکر پاک و مطهر آن عالم فرزانه با شرکت اقشار مختلف مردم سبزوار در حالی که دوستان و شاگردان آن بزرگوار از شدت حزن و اندوه اشک می‌ریختند تشییع شد و در بیرون دروازه سبزوار به نام دروازه نیشابور (معروف به فلکه زند) دفن گردید.

زندگینامه سید امین‌ الدین بلیانی

به نام آفرینند عشق

 

امین‌الدین‌ محمد بن‌ علی‌ بن‌ مسعود بلیانی‌، عالم‌ و عارف‌ کازرونی‌ قرن هفتم و هشتم و از مشاهیر خاندان بلیانی و معاصر با آل‌ اینجو است.

 

ویژگی ها

سال ۶۶۸ در روستای‌ بلیان‌، از توابع‌ کازرون‌ فارس به دنیا آمد. مادرش، دختر زاهد عِزّالله کازرونی از معاریف کازرون و مرید امام‌الدین مسعود بود. امین‌الدین از کودکی زیرنظر پدرش، زین‌الدین علی و عمویش اوحدالدین عبدالله، به اهل خانقاه پیوست. امین‌الدین پس از وفات پدرش جانشین او شد. وفات امین‌الدین در یازدهم ذیقعده ۷۴۵ اتفاق افتاد و در خانقاه خود موسوم به خانقاه علیای کازرون به خاک سپرده شد. این بنا هم اکنون نیز زیارتگاه است.

این‌ مقبره‌ در زلزله‌ای‌ که‌ در ۲۳۹ق‌ در کازرون‌ رخ‌ داد و عمارت‌های‌ بسیاری‌ را خراب‌ کرد، ویران‌ شد. پس از او برادرش، امام‌الدین محمد، جانشین وی شد. در منابعی‌ که‌ به‌ شرح‌ احوال‌ شیخ‌ پرداخته‌اند، از همسر و فرزندان‌ او سخنی‌ به‌ میان‌ نیامده‌، لیکن‌ محمود بن‌ عثمان‌ در کتاب‌ مفتاح‌ الهدایه‌ از شخصی‌ به‌ نام‌ محب‌الدین‌ با عنوان‌ «شیخ‌ زاده‌» یاد کرده‌ که‌ به‌ احتمال‌ قوی‌ فرزند وی‌ بوده‌ است‌.

در خردسالی‌ نزد شیخ‌ الاسلام‌ نورالدین‌ قرآن‌ آموخت‌ و در همان‌ اوان‌، پدرش‌ او را نزد مرید خود، ابوسعید که‌ مردی‌ دائم‌الذکر بود، برد و به‌ ذکر گفتن‌ ترغیبش‌ کرد. امین‌الدین‌ مقدمات‌ علوم‌ را نزد پدر، فقه‌ را نزد فقیه‌ عثمان‌ کهفی‌، و حدیث‌ را نزد رشیدالدین‌ احمد کازرونی فرا گرفت‌. از گزارش‌ محمود بن‌ عثمان‌ برمی‌آید که‌ وی‌ برای‌ طلب‌ دانش‌، به‌ نقاط دیگری‌ نیز سفر کرده‌ است‌.

امین‌الدین‌ ۴ ساله‌ بود که‌ نزد عمویش‌ اوحدالدین‌ بلیانی‌ تلقین‌ ذکر یافت‌ و به‌ سیر و سلوک‌ عرفانی‌ مشغول‌ شد و پس‌ از چندی‌ از اوحدالدین‌ خرقه خلافت‌ گرفت‌ و به‌ ارشاد و دستگیری‌ مریدان‌ پرداخت‌. در چهارده سالگی از اوحدالدین عبدالله خرقه گرفت و شجره خرقه‌اش از طریق اوحدالدین با چند واسطه به ابونجیب سهروردی می‌رسد. و ظاهرا علاوه‌ بر عمویش‌، از بزرگان‌ دیگری‌ نیز بهره‌ برده‌ است‌.

عرفان امین‌الدین شبیه به زهد عرفای قرون اول اسلامی بود. مبانی عرفان او را می‌توان زهد، مخالفت با نفس در خوردن و پوشیدن و خوابیدن، کثرت نماز، ذکر و خلوت‌نشینی دانست. البته او به مسائل اجتماعی نیز توجه ویژه‌ای داشته است. بابا رکن الدین شیرازی از وی به بزرگی یاد کرده است. وی از شطح و طامات‌گویی بیزار بود و گاه می‌کوشید که برخی از شطح‌های مشایخ را به گونه‌ای شرح و توجیه کند.

او همچنین به مریدان کمتر اجازه سماع می‌داد. امین‌الدین ساعاتی از وقت خود را به دیدار حاجتمندان و توجه به مشکلات مردم اختصاص می‌داد و حتّی برای حل مشکل آنان گاه نزد حکّام می‌رفت. از جمله، مراجعه یهودیانی که از او مدد می‌جستند نشانه مقبولیّت و اعتماد اهل ادیان به اوست. وی مورد توجه حکام فارس نیز بود. در مفتاح‌الهدایه، به مکاتبات امین‌الدین با حکام شیراز و نیز رابطه مریدانه شرف‌الدین محمودشاه (متوفی ۷۳۶) و فرزند او، جلال‌الدین مسعودشاه اینجو (متوفی ۷۴۴)، با امین‌الدین اشاره شده است.

امین‌الدین‌ در کازرون‌ خانقاهی‌ بنا نهاد و به‌ تدریس‌ و تربیت‌ مریدان‌ پرداخت‌. و بیش‌ از ۲ سال‌ نداشت‌ که‌ درویش‌ سالک‌ در خانقاه‌ وی‌ به‌ خلوت‌ می‌نشستند. امین‌الدین بناهایی برای رفاه حال، تحصیل و بهداشت مردم ساخت، از جمله مدرسه دارالحدیث شمسیّه، قنات قرچه و چشمه بمشق یا بیدمشک.

علاوه بر محمود بن عثمان، مؤلف مفتاح‌الهدایه، می توان این افراد را نام برد: خواجوی کرمانی (۶۸۹ـ۷۵۳)، که در مثنوی گل و نوروز و روضةالانوار و همچنین در دیوان خود وی را به عنوان پیر خود ستوده است. ابوالعباس احمد ابی‌الخیربن عزالدین مودود ذهبی، مشهور به زرکوب شیرازی، مؤلف کتاب شیرازنامه شیخ شمس‌الدین محمدصادق (متوفی ۷۳۷).و سیدنصرت‌الدین علی بن جعفر حسنی (متوفی بعد از ۷۰۰)، بانی زاویه‌ای در شیراز امین‌الدین‌ نزد سلاطین‌ آل‌ اینجو از مقام‌ و منزلت‌ خاصی‌ برخوردار بود.

شرف‌الدین محمودشاه اینجو، حاکم فارس، نیز از مریدان او بود. امین‌الدین پس از مرگ وی، تعزیت نامه‌ای به پسر او، جلال‌الدین مسعودشاه اینجو ـ که خود از دوستان و محبان امین‌الدین بود ـ نوشت.

حافظ نیز با سرودن با ابیاتی ضمن تکریم بلیانی، اشاره می‌کند که گشایش کارهای بسته در عهد ابواسحاق اینجو، به همت وی بوده است:

دگر بقیه ابدال شیخ امین‌الدین   که یمن همت او کارهای بسته گشاد

 

از آن‌جا که‌ امین‌الدین‌ نسبت‌ به‌ ابواسحاق‌ کازرونی‌ ارادت‌ و احترام‌ خاصی‌ داشت‌ و بناهای‌ بسیاری‌ در کازرون‌ به‌ نام‌ شیخ‌ مرشد تأسیس‌ کرد و قصاید عربی‌ و فارسی‌ در مدح‌ ابواسحاق‌ سرود، او را از عارفان‌ طریقت‌ کازرونیه‌ مرشدیه‌ یا اسحاقیه‌ پنداشته‌اند. اما سلسله خرقه او به‌ روایت‌ مریدانش‌ به‌ شیخ‌ ابونجیب‌ عبدالقاهر سهروردی‌ د ۶۳ق‌/۱۶۸م‌ می‌رسد. بنابراین‌، او را باید از عارفان‌ سلسله سهروردیه‌ دانست‌.

خواجوی کرمانی در اشعارش از وی به کوه ابراهیم، شیخ اعظم، سرّ الله فی الارض، قطب یگانه و امام الواصلین یاد کره است‌.

امین‌الدین‌ مداومت‌ بر ذکر لا اله‌ الا الله‌ را از ارکان‌ بزرگ‌ خلوت‌ نشینی‌ برشمرده‌ و معتقد بوده‌ است‌ که‌ معرفت‌ حق‌، بالاتر از قرب‌ حق‌ است‌، از آن‌ جهت‌ که‌ معرفت‌ بعد از قربت‌ حاصل‌ می‌شود و چه‌ بسا که‌ قربت‌ قرین‌ معرفت‌ نبوده‌ باشد. او سماع‌ رهروان‌ طریقت‌ را تنها در زمانی‌ که‌ به‌ عمارت‌ خانقاهی‌ یا خدمت‌ مشایخ‌ مشغول‌ باشند، جایز شمرده‌، و آن‌ را بر خلوت‌نشینان‌ و اصحاب‌ محاسبه‌ اکیدا ممنوع‌ کرده‌ است‌. از دیگر اصولی‌ که‌ امین‌الدین‌ در خانقاه‌ خود مراعات‌ می‌کرد، آن‌ بود که‌ مریدان‌ را از شطح‌ و طامات‌ گفتن‌ برحذر می‌داشت‌.

مادر شیخ می گوید: «شیخ در شکم من شش ماهه بود اذکار گفتی چنانکه آن اذکار را می شنفتم. چون وقت زادن وی بود کسانی که پیش من نشسته بودند آن اذکار را می شنفتند.» همچنین کرامات دیگری نیز از شیخ نقل شده است نظیر: آگاهی از آنچه پیشتر یا در جایی دیگر در غیاب شیخ روی داده است، فراست یا ذهن خوانی، آگاهی از اسرار باطن، استجابت دعا برای باریدن باران، پیشگویی و …

نقل است: پس از آنکه یکی از مریدان شیخ امین الدين از دنیا رفت، او را در خواب دیدند و در عالم خواب به او گفتند: ای جمال، جواب نکیر و منکر را چگونه دادی؟ او گفت: وقتی از من سوال کردند که من ربک و ما دینک؟ من گفتم: ای عزیزان! من به جز این ندانم که بنده خدایم و مرید شیخ امین الدين بلیانی. نکیر و منکر به یکدیگر گفتند: بیا برویم که چون نام شیخ امین الدین در میان آمد ما هیچ کار با وی نداریم.

سید عزّ الدین می گوید: شبی از پروردگار خواستم تا مقام امین الدین بلیانی را به من نشان دهد. همان شب پس از اوراد، به واقعه دیدم که سقف شکافته شده و شیخ الاسلام (امین الدین) را دیدم که در هوا آمد و دو ستاره روشن از پیش وی بودند. پرسیدم: شیخ از کجا می آید؟ گفتند: از عالم وصال.

محمد بن عبدالله گفت: روزی در بندگی شیخ الاسلام بودم. او می خواست به قریه دریست برود. چون مقداری گذشت و به چشمه آب رسید، گفت: می خواهم تجدید طهارت کنم. رفتم و پاره‌ای آب بیاوردم و شیخ به وضو ساختن مشغول شد. در آن زمان حال بر شیخ غالب شد. چنان که از وضو ساختن بازماند و یک ساعت تمام در آن حال بود. آخر چون باز به خود آمد گفت: الحمد لله رب العالمین.

بعد از آن فرمود: کسانی را نزد خدای تعالی چندان حرمت و عزت هست که اگر یکی از ایشان به گوشه چشم از روی شفقت و مرحمت به شهری نگرد که اهل آن شهر همه از خدای عاصی شده باشند، حق تعالی به حرمت و عزت وی آن قوم را رحمت کند و حساب از ایشان باز نخواهد. در آن زمان که شیخ این کلمات می‌فرمود. رو به قبله نشسته بود و قریه باردان از پیش روی او بود. از تأثیر این کلمات که فرمود و از برکات شیخ، عن قریب اهل آن دِه که همه به فسق و فساد و بی‌راهی مشهور بودند، جمله راه راست یافتند و توبه کردند و به طاعت و عبادت حق تعالی مشغول شدند.

مولانا تاج‌الدین عبدالرحمن گفت: وقتی ما تفرقه‌ای سخت و باری عظیم در خاطر پدید شد، برفتم به خدمت شیخ تا او را اعلام کنم و مدد و معاونت خواهم. چون برفتم به خدمت شیخ و سلام کردم بی‌ آنکه شرح حال خود گویم، شیخ قدس الله روحه کیفیت احوال من چنانکه بود از اول تا آخر فرمود و سبب علت آن تفرقه و دوای آن را بیان فرمود، چنانکه به یکبارگی مرا از آن پریشانی و بار خاطر باز آورد و آن تفرقه به جمعیت مبدّل گشت از برکات تربیت و نصیحت شیخ قدس الله روحه.

روح‌الدین رمگردی گفت: وقتی مرا قرب یکصد دینار را قرض افتاده بود، بدان سبب از وطن خود بیرون آمدم. چون به کازرون رسیدم برفتم به خدمت شیخ الاسلام تا احول فقر و دستنگی خود در خدمت شیخ عرضه دهم و طلب مدد و معاونت کنم تا از برای من شفقت نامه‌ای بنویسد به حکام شیرازه تا قرض مرا ادا کند. چون به خدمت شیخ رسیدم، هیچ نگفتم. چون لحظه‌ای برآمد، شیخ قدس الله روحه روی باز کرد و گفت: سوره فاتحه‌ای از بهر شما بخوانیم تا حق تعالی قرض شما را گزارده کند که این بهتر باشد از کاغذی که برای شما به حکام شیراز نویسم. آنگاه فاتحه‌ای بخواند و دعایی بفرمود. من برخاستم و برفتم و از برکات دعا و همت شیخ، به اندک روزی مرا هزار و دویست دینار فتوح دیده شد و قرضم ادا گردید‌.

نقل است: درویش علی بن عبدالله را مورچه خانه ای بود و مورچه های بزرگی در آن بود که مانع خلوت و زندگی او گشته بود. وی نزد شیخ امین الدين آمد و از مورچه ها نزد وی شکایت کرد. شیخ گفت: نزد آنان برو و به ایشان بگو: ارض الله واسعه. وقتی پیام شیخ را به ایشان رساندم، همه موران به کلی ناپدید شدند.

نقل است: فردی بود که انگشتان دستش مفلوج شده بود. چون کارگر بود نزد شیخ آمد و از او خواست تا انگشتان وی را شفا دهد تا بتواند کاز کند‌. شیخ دعایی خواند و به دست وی دمید. فی الحال انگشتان دست وی شفا یافتند.

 

شاگردان

  • محمود بن‌ عثمان‌
  • احمد زرکوب‌
  • سعیدالدین‌ محمد بن‌ مسعود بلیانى‌

 

عروج ملکوتی

وفات امین‌الدین در یازدهم ذیقعده ۷۴۵ اتفاق افتاد و در خانقاه خود موسوم به خانقاه علیای کازرون به خاک سپرده شد. این بنا هم اکنون نیز زیارتگاه است.

زندگینامه فاطمه نیشابوری

 

به نام آفریننده عشق

 

فاطمه نیشابوری از زنان صوفی و عارف ایرانی قرن سوم هجری اهل خراسان نیشابور بود. او معاصر با ذوالنون مصری و یزید بسطامی بوده‌است. از زندگی او اطلاعات زیادی در دست نیست.

 

ویژگی ها

وی از قدمای زنان خراسان و از عارفان بزرگ بود. بایزید بسطامی وی را ستایش کرده و ذوالنون از او سوالها کرده است. او روزی برای ذوالنون هدیه ای فرستاد اما ذوالنون آن را قبول نکرد و گفت: قبول کردن هدیه از زنان مذلت و خواری است. فاطمه گفت: در دنیا صوفی ای پست تر از آن نیست که سبب در میان بیند.

بایزید بسطامی گفت: در عمر خود تنها یک مرد و یک زن را دیدم و آن زن فاطمه نیشابوری است. از هیچ مقام وی را خبر نکردم که آن خبر وی را عیان نبود. احمد بن محمد می گوید: از ذوالنون پرسدم از این طایفه که را بزرگتر دیدی؟ گفت: هیچکس را بزرگ تر از زنی که او را در مکه دیدم و فاطمه نیشابوری نامیده میشد ندیدم. در فهم معانی قرآن سخنانی میگفت که مرا عجب می آمد. او یکی از اولیای خداست و استاد من است.

زندگینامه مالک دینار

 

به نام آفریننده عشق

 

مالک دینار عالم، عارف و جهانگرد مسلمان بود. او یکی از اولین مسلمانان شناخته شده ای بود که پس از خروج شاه چرامان پرومال، به منظور تبلیغ اسلام در شبه قاره هند به هند آمد.

 

ویژگی ها

وی را کرامات مشهور بود و رياضات مذکور، و دينار نام پدرش بود، و مولود او در حال عبوديت پدر بود. اگر چه بنده‌زاده بود از هر دو کون آزاده بود. و بعضی گويند مالک دينار در کشتی نشسته بود، چون به ميان دريا رسيد اهل کشتی گفتند: غلۀ کشتی بيار. گفت: ندارم. چندانش بزدند که هوش از او بيرون رفت. چون به هوش آمد گفتند: غلۀ کشتی بيار. گفت: ندارم. چندانش بزدند که بيهوش شد. چون به هوش باز آمد ديگر گفتند: غله بيار. گفت: ندارم. گفتند: پايش گيريم و در دريا اندازيم. هرچه در آب ماهی بود همه سربرآوردند – هر يکی دو دينار زر در دهان گرفته – مالک دست فرا کرد و از يک ماهی دو دينار بستد و بديشان داد.

چون کشتیبانان چنين ديدند در پای او افتادند. او بر روی آب برفت تا ناپيدا شد. از اين سبب نام او مالک دينار آمد. و سبب توبۀ او آن بود که او مردی سخت با جمال بود و دنیادوست و مال بسيار داشت و او به دمش ساکن بود و مسجد جامع دمشق که معاويه بنا کرده بود و آن را وقف بسيار بود. مالک را طمع آن بود که توليت آن مسجد بدو دهند. پس برفت و در گوشۀ مسجد سجاده بيفکند و يک سال پيوسته عبادت می‌کرد به اميد آنکه هر که او بديدی در نمازش يافتی.

يک شب به طربش مشغول بود. چون يارانش بخفتند آن عودی که می زد از آنجا آوازی آمد که: يا مالک تو را چه بود که توبه نمی کنی؟ چون آن شنيد دست از آن بداشت. پس به مسجد رفت، متحير با خود انديشه کرد. گفت: يک سال است تا خدا را می پرستم به نفاق، به از آن نبود که خدا را به اخلاص عبادت کنم و شرمی بدارم از اين چه می کنم و اگر توليت به من دهند نستانم.

ثابت بنانی دختری داشت صاحب جمال. دختر به نزديک ثابت بنانی آمد و گفت: ای خواجه! می خواهم که زن مالک باشم تا مرا در کار طاعت ياری دهد. ثابت با مالک بگفت. مالک جواب داد: من دنيا را سه طلاق داده ام اين زن از جمله دنيا است. مطلقه ثلاثه را نکاح نتوان کرد. نقل است که مالک وقتی در سايه درختی خفته بود. ماری آمده بود و يک شاخ نرگی در دهان گرفته و او را باد میزد.

نقل است که گفت: چندين سال در آرزوی غذا بودم، چون اتفاق افتاد که بروم رفتم. آن روز که حرب خواست بود مرا تب گرفت چنانکه عاجز گشتم. در خيمه رفتم و بخفتم، د رغم. آنگه با خود می گفتم: ای تن! اگر تو را نزديک حق تعالی منزلتی بودی، امروز تو را اين تب نگرفتی. پس در خواب شدم. هاتفی آواز داد که تو اگر امروز حرب کردتی اسير شدی و چون اسير شدی گوشت خوک بدادندی. چون گوشت خوک بخوردتی کافرت کردندی. اين تب تو را تحفه ای عظيم بود.

نقل است که مالک را با دهری مناظره افتاد. کار بر ايشان دراز شد. هر يک می گفتند من بر حقم. اتفاق کردند که دست مالک و دست دهری هر دو برهم بندند و بر آتش نهند، هرکدام که بسوزد او بر باطل بود و در آتش آوردند، دست هيچ کدام نسوخت و آتش بگريخت. گفتند: هر دو برحق اند. مالک دلتنگ به خانه بازآمد و روی بر زمين نهاد و مناجات کرد که هفتاد سال در ايمان نهاده ام تا با دهری برابر گردم. آوازی شنود که تو ندانستی که دست تو دست دهری را حمايت کرد. دست او تنها در آتش نهدندی تا بديدی.

 

عروج ملکوتی

واقعه وفات مالک دینار این گونه نقل شده است: وقتی که تاریکی شب فرا رسید حالش تغییر کرد و از بالا ندا داده شد که قطعا مالک بن دینار از سختی، هولناکی‌ها و مهلکه‌ های قیامت ایمن شد. بعضی از شاگردانش گفتند وقتی که ما این صدا را شنیدیم از جا بلند شدیم و پیش مالک بن دینار رفتیم و دیدیم که مالک در حال جان کندن است و انگشتش را بلند کرده و چنین می گوید: «لا اله الا الله محمد رسول الله» این را بگفت و وفات کرد.